Suleyman-m teze qxd
Yüklə 2,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Çalışma 52.
Mətndəki dialekt xüsusiyyətlərini ədəbi dildəki fonetik, leksik və morfoloji qarşılıqları ilə müqayisə edin: 82 Bir paccah öz vəzirinə der: "Bu şarabı içənnən şoramı söypət eləsəx şirin olar, işməmişdənmi söypət eləsəx şirin olar?" Vəzir der: "İndi deəmmərəm, vaxt ver flkirrəşim, sora deərəm". Bir-iki günnən sora varellar meşiyə oya gedellər, göröllər bu öydə işıx gəler. Şah der: "Ay vəzir, hərəmiz bir öyəmi gessəx, qonax şirin olar, ikimiz birinəmi gessəx şirin olar". Vəzir der kin, tək gessəx şirin ollux. Çünki atalar def kin, qonax qonağı söməz, öy yəsi də heç hasını. Tək gessəx yaxşıdı. İndi hərəsi bir işığa geder. Kəndin başındakı işıxda vəzir geder, qapıyı döyör (17, səh.380) Çalışma 53. Bir tələbənin ailə tərkibi haqqında mənzil-istismar sahəsindən gətirdiyi arayışı təqdim edin. Arayış formasını olduğu kimi verin. NİTQİN YIĞCAMLIĞI. Mədəni nitqin keyfiyyətlərindən olan yığcamlıq müxtəsərlik və qısalıq anlamındadır. İnsanlar adi danışıqdan tutmuş mühazirə, məruzə, çıxışlara, eləcə də bədii əsərlərə qədər yığcamlıq tərəfdan olub uzunçuluğun, sözçülüyün əleyhinədirlər. Fikri əhatə etməklə qısa demək bacanğı bu da istedad əlamətidir. İstedadla bağlı olan yığcamlıq söz söyləyəndən deyəcəklərini ölçülü-biçili, geniş mətləbləri yığcam şəkildə deməyi, vaxt almamağı, təkrarçıhqdan qaçmağı, məlum olanlan yenidən xatırlamamağı, başqalanm yormamağı tələb edir. Əbəs yerə deyildir ki, indi insanlann vaxtını qiymətləndirmək, uzunçuluq etməmək naminə mühazirəyə əvvəlcədən bir saat, məruzəyə on dəqiqəyə qədər, çıxışlara iki-üç dəqiqə vaxt reqlamenti planlaşdmhr. Nitqin yığcamlığını həmişə vacib amil hesab etmişlər. Yığcam nitq insandan dərin bilik, yüksək təfəkkür, aydın düşüncə, zəngin söz ehtiyatı tələb edir. "Sözlər az, fikir geniş, məna dərin" olsun deyən sənətkarlar da, "uzun sözün qısası" fikrini bəyan edən atalar sözü də, "uzunçuluq eləmə" kimi xalq tövsiyəsi də göstərir ki, vaxt almamaq, eyni fikri oxşar cümlələrlə təkrar eşit- 83 |