Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

qanday choralar ko'riladi?
189

---

5.4. Suv isroflari
S u v o m b o r id a b o ‘la d ig a n su v is r o fla r i. 
Suv om borini ishlatish 
jarayonida suvning befoyda isrof bo'lishi natijasida uning foydali 
hajm ining m a ’lum bir qism i kam ayadi. Shuning uchun suv 
om borini loyihalashda bajariladigan suv xo'jaligi hisoblashlarida 
kutiladigan suv isroflari e ’tiborga olinadi va iloji boricha suv is­
roflari miqdorini kamaytirish choralari ko'riladi. Suv om borlarida 
bo'ladigan suv isroflari quyidagi turlarga bo'Iinadi: shim ilishga, 
bug'lanishga, transpiratsiyaga, muzlanishga va texnika nosozligiga 
ketgan suv isroflari.
Suv om borining suv xo'jalik hisoblashlari m asalalaridan biri 
kutilayotgan suv isroflarini e ’tiborga olgan holda suv om borining 
to'liq hajmini aniqlashdan iboratdir. Kunlik va haftalik oqim hajmini 
rostlashdagi suv om borlarida (agar eng qizg'in davr qishki suv 
taqchil davriga to 'g 'ri kelsa) muzlanishga ketgan suv isrofi aham i- 
yatlidir. Suv om borida suvning isrof bo'lishining boshqa turlarida 
suv kam m iqdorda isrof bo'ladi, shuning uchun ularni kam suv 
xo'jaligi hisoblashlarida e ’tiborga olmasa ham bo'ladi.
A ksincha mavsum iy va k o 'p yillik rostlashdagi suv o m bo rla­
rida bug'lanishga, transpiratsiyaga ketgan suv isroflari eng ahamiyatli 
hisoblanadi.
Barcha xildagi isroflar hisobga olinganda ularning yig'indisi 
(/) quyidagi ko'rinishga ega:
I = Sh + B + T + M
(5.20)
bunda: 
Sh
— shim ilishga ketgan suv isrofi; 
В
— bug'lanishga 
ketgan suv isrofi; 
T
— transpiratsiyaga ketgan suv isrofi; 
M —
m uz hosil bo'lishiga ketgan suv isrofi.
Yuqoridagi formulani tashkil etuvchilaming ifodalanishini qarab 
chiqam iz. Bug'lanishga va transpiratsiyaga ketgan isroflar m a’lum 
vaqt oralig'ida At sarflangan suv hajmida yoki ularga mos o'rtacha 
suv sarfida ifodalanishi m um kin.