Innovatsiyalar vazirligi termiz davlat universiteti

2023-yil 1-yanvar holatiga hududlar bo‘yicha shahar va qishloq aholisi soni, 
ming kishi

Jami aholi 

soni 
shu jumladan: 
Jami aholi 
tarkibida qishloq 
aholisi ulushi, 
foizda 
shahar 
aholisi 
qishloq 
aholisi 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
36024,9 
18370,9 
17654,0 
49,0 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi 
1976,2 
967,3 
1008,9 
51,1 
Andijon 
3322,7 
1734,5 
1588,2 
47,8 
Buxoro 
2009,7 
740,5 
1269,2 
63,2 
Jizzax 
1475,5 
692,0 
783,5 
53,1 
Qashqadaryo
3482,3 
1491,6 
1990,7 
57,2 
Navoiy 
1055,5 
517,1 
538,4 
51,0 
Namangan 
2997,5 
1943,9 
1053,6 
35,1 
Samarqand 
4118,2 
1513,0 
2605,2 
63,3 
Surxondaryo 
2806,5 
1016,8 
1789,7 
63,8 
Sirdaryo 
896,6 
386,4 
510,2 
56,9 
Toshkent 
2993,4 
1499,5 
1493,9 
49,9 
Farg‘ona 
3976,3 
2264,1 
1712,2 
43,1 
Xorazm 
1958,1 
647,8 
1310,3 
66,9 
Toshkent shahri 
2956,4 
2956,4 
-
- 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi ma’lumotlari
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, 2023-yil 1-yanvar holatiga 
mamlakatimiz aholisi soni 36024,9 ming kishini tashkil etgan bo‘lib, aholi soni 
bo‘yicha Samarqand, Farg‘ona, Qashqadaryo va Andijon viloyatlari yetakchi 
hisoblansa, Sirdaryo va Navoiy viloyatlari aholisi soni bo‘yicha eng past 
ko‘rsatkichlarga egadir.
So‘nggi yillarda mamlakatimizda urbanizatsiya darajasining ortib borishi 
natijasida jami aholi tarkibida qishloq aholisining ulishi kamayish tendensiyasi 
kuzatilmoqda. Chuninchi, mamlakatimiz jami aholisi tarkibida qishloq aholisining 
ulishi 2000-yilda 62,6 foizni (15322,2 ming kishi / 24487,7 ming kishi * 100),
2008-yilda ushbu ko‘rsatkich 64,2 foizni tashkil etgan (17374,0 ming kishi / 
27072,2 ming kishi * 100).
Mamlakatimizda urbanizatsiya jarayonlarini rivojlantirish maqsadida 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009-yil 13-martdagi 68-sonli 
“O‘zbekiston Respublikasi aholi punktlarining ma’muriy-hududiy tuzilishini 
takomillashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qaroriga binoan 
respublikamizdagi 965 ta aholi punktlari shahar posyolkalari toifasiga kiritilib, 

---

ularni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni yanada kuchaytirish borasida chora-
tadbirlar belgilandi. Shu kabi chora-tadbirlar natijasida mamlakatimiz jami aholisi 
tarkibida qishloq aholisining ulushi sezilarli darajada pasaydi. 2009-yilda 
mamlakatimiz jami aholisi tarkibida qishloq aholisining ulishi 48,3 foizni (13297,4 
ming kishi / 27533,4 ming kishi * 100), 2020-yilga kelib esa ushbu ko‘rsatkich 
49,4 foizni (16761,1 ming kishi / 33905,2 ming kishi * 100) tashkil etgan. 2023-
yilda esa ushbu ko‘rsatkich 49,0 foizni tashkil etmoqda. Xorazm, Surxondaryo, 
Samarqand va Buxoro viloyatlari aholisi tarkibida qishloq aholisining ulushi eng 
yuqoridir.
Qishloq joylarda istiqomat qilayotgan aholining turmush farovonligi mazkur 
tarmoqda 
amalga 
oshirilayotgan 
islohotlarning 
iqtisodiy 
va 
ijtimoiy 
samaradorligiga bevosita bog‘liq. Qishloq xo‘jaligi tarmog‘i qanchalik rivojlansa, 
qishloq joylarda istiqomat qiluvchi aholining bandligini ta’minlash, ularning 
daromadlarini oshirish imkoniyatlari shunchalik ortadi.
Qishloq xo‘jaligida mehnat resurslari tarkibiga mehnat qobiliyatiga ega 
bo‘lgan 16 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lgan erkaklar, 16 yoshdan 55 yoshgacha 
bo‘lgan xotin-qizlar hamda o‘z xohishiga ko‘ra mehnat faoliyati bilan 
shug‘ullanayotgan o‘smirlar va nafaqaxo‘rlar kiradi. Qishloq xo‘jaligida o‘smirlar 
asosan mavsumiy ishlarga jalb etilishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi 
ma’lumotlariga ko‘ra, mamlakatimizda 2022-yilda mehnatga layoqatli yoshdagi 
mehnatga layoqatli aholi soni 19393,0 ming kishini tashkil etgan bo‘lib, doimiy 
aholi soniga nisbatan 54,4 foizni tashkil etgan (4.2-jadval). 
Qishloq xo‘jaligida mehnat resurslarining tarmoq xususiyatlaridan kelib 
chiqqan holda quyidagi o‘ziga xos xususiyatlari mavjud:
- mehnat va uning samarasi tabiiy sharoit bilan bog‘liq; 
- mehnat resursidan foydalanishga qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishining 
mavsumiyligi katta ta’sir ko‘rsatadi; 
- qishloq xo‘jaligidagi mehnat jarayoni tirik organizmlar bilan uzviy bog‘langan; 
- qishloq xo‘jaligida mehnat jarayonining mexanizatsiyalashganlik va
avtomatlashganlik darajasi past; 
- tarmoqda mehnat jarayoni tor doirada ixtisoslashmagan; 
- qishloq joylarida mehnat resurslari sonining o‘sish sur’ati nisbatan yuqori va 
hokazo. 
Ta’kidlangan xususiyatlar tarmoqda sarflanadigan mehnatning miqdoriga, 
sifatiga va samarasiga bevosita ta’sir etadi. Tabiiy sharoitlar, ya’ni iqlim va 
yerning holati mehnat resursining samaradorligiga bevosita ta’sir qiladi. Qish 
oylarida mehnat resursiga bo‘lgan talab keskin kamayib, bahorda va hosilni yig‘ib 
olishda esa unga bo‘lgan talab ortadi. Shu davrda mavsumiy ishchilarni shartnoma 

---

asosida jalb qilish talab etiladi. Dehqonchilik va chorvachilikda mehnat qilayotgan 
xodimlar o‘simliklarning hamda chorva mollarining xususiyatlarini bilishlari 
lozim. 
Tarmoqning 
yangi, 
unumli 
texnikalar 
bilan 
talab 
darajasida 
ta’minlanmaganligi ayrim ish jarayonlarini (sug‘orish, yagonalash, hosilni yig‘ib 
olish, chorva hayvonlarini oziqlantirish, sog‘ish va boshqalar) to‘liq
mexanizatsiyalashtirish imkonini bermaydi, natijada jonli mehnat xarajatlari yuqori 
bo‘ladi. Qishloq xo‘jaligida mehnat jarayonini amalga oshirishda uning samarali 
bo‘lishini ta’minlash uchun barcha xususiyatlarni e’tiborga olish maqsadga
muvofiqdir.
Mamlakatimizda mehnat resurslari soni va uning tarkibi to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar 4.2-jadvalda keltirilgan. 
4.2-jadval