Anatomiya 2014. indd
Yüklə 3,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- JINSIY A‘ZOLAR TIZIMI Jinsiy a’zolar jinsni belgilovchi erkaklar va ayollarning ichki va tash qi jinsiy a’zolaridan iborat. Erkaklarning jinsiy a’zolari
- 137-rasm. O‘ng moyak va moyak ortig‘i. Yon tomondan ko‘rinishi
|
O‘sm
а l а r – ko‘pinch а , s а r k о m а , p а pill о m а v а r а k kuzati- ladi. S а r k о m а , ko‘pinch а , erk а k l а rd а uchr а b, o‘pk а g а , jig а r v а b о shq а а ’z о l а rg а m е t а s t а z b е r а di. P а pill о m а siy dik qopi shilliq q а v а tid а so‘r g‘ichsim о n o‘simt а l а r sif а tid а o‘s а di. Bul а rning ko‘p- chiligi k е yin ch а lik r а kk а а yl а nishi mumkin. R а k o‘smal а ri а s о s- l а ri k е ng bo‘l g а n o‘simt а l а r bo‘lib, ul а rd а yar а l а r p а yd о bo‘ladi. Yar а l а rd а k е yinch а lik n е kr о z riv о jl а n а di. R а k, ko‘pinch а , siydik qopining uchburch а k v а chiq а rish qismid а kuzatiladi. Bund а siy- dik qopining d е v о ri h а d d а n t а shq а ri q а linl а sh а di. Siydik chiq а rish t е shigi siqilib, siydik tutilib q о l а di. Siydik qopi r а ki ko‘proq cha- noq bo‘shlig‘id а gi а ’z о l а rg а m е t а st а z b е r а di. JINSIY A‘ZOLAR TIZIMI Jinsiy a’zolar jinsni belgilovchi erkaklar va ayollarning ichki va tash qi jinsiy a’zolaridan iborat. Erkaklarning jinsiy a’zolari 283 Erkaklarning jinsiy a’zolari ichki va tashqi a’zolarga bo‘lina- di. Ichki jinsiy a’zolarga moyak, moyak ortig‘i, prostata, urug‘ pufakchasi, urug‘ olib ketuvchi nay, bulbouretral bezlar kiradi. Tash qi tanosil a’zolariga erlik olati va yorg‘oq kiradi. Moyak (testis) juft jinsiy bez (137-rasm) Ular erkaklar jinsiy hujayrasi spermatozoidlarni hosil qilish bilan birga, qonga er- kaklarning jinsiy gormoni testosteronni ham chiqaradi. Shuning uchun u aralash bezlar turkumiga kiradi. Moyaklar yorg‘oq ichida joylashib, o‘zaro to‘siq bilan ajra- lib turadi. Chap moyak biroz pastroqda joylashadi. Moyak oval shaklda bo‘lib, ikki yon tomondan biroz yassilashgan. Uning yas- si medial yuza sini bo‘rtib chiqqan lateral yuza sidan oldingi va or- qa chetlari ajratib turadi. Orqa qirrasiga moyak ortig‘i yopish gan bo‘ladi. Moyakda ikki: yuqo ri uchi va pastki uchi tafovut qilinadi. Moyakning o‘rtacha uzunligi 4 sm, kengligi 3 sm, qalinligi 2 sm, og‘irligi 20–30 g. Moyakning ust tomondan oqliq parda qoplagan bo‘lib, uning ostida moyak parenximasi joylashgan. Moyak ning orqa cheti ich- ki tomonidan moyak parenximasiga biriktiruvchi to‘qima o‘siq- lari kirib, moyak oralig‘ini hosil qiladi. Undan yelpig‘ich ka- bi bosh langan yup qa biriktiruv chi to‘qimali moyak to‘siqchala- ri oldinga qarab yo‘nalib, moyak parenximasini konus shaklidagi 250–300 moyak bo‘lakchalariga ajratadi. Har bir bo‘lakcha ichida spermatozoid ishlab chiqaruvchi epiteliyi bo‘lgan 2–3 buralma urug‘ naychalari bo‘ladi. Bu nay- chalarning uzunligi 70–80 sm, kengligi 150–300 mkm. Ular or- qa tomonga yo‘nalib bir-biri bilan qo‘shiladi va to‘g‘ri urug‘ naychalarini hosil qiladi. To‘g‘ri urug‘ naychalari moyak ora- lig‘iga kirib, moyak to‘rini hosil qiladi. Moyak to‘ridan 12–15 ta moyakning urug‘ 137-rasm. O‘ng moyak va moyak ortig‘i. Yon tomondan ko‘rinishi: 1–urug‘ tizimchasi; 2–ichki urug‘ fassiyasi; 3–moyak ortig‘ining boshchasi; 4–moyak osma- chasi; 5–moyakning qinli pardasi; 6–moyak; 7–oldingi cheti; 8–pastki uchi; 9–moyak ortig‘ining pastki boylami; 10–moyak ortig‘ining dumi; 11–moyak ortig‘ining tanasi; 12–moyak ortig‘ining bo‘shlig‘i. 284 olib ketuvchi naychalari chiqib, moyak ortig‘i boshchasiga qa- rab yo‘naladi. Moyak ortig‘i (epididymis) (137-rasm) moyakning orqa che- ti bo‘ylab joylashib, unda kengaygan yuqori qismi-moyak or- tig‘ining boshchasi, o‘rta qismi – moyak ortig‘ining tanasi va to- raygan pastki qismi – moyak ortig‘ining dumi tafovut qilinadi. Moyakning urug‘ olib ketuvchi naychalari buralib moyak ortig‘i bosh chasida o‘zaro yupqa to‘siq bilan ajralgan konus shaklidagi 12–15 ta moyak ortig‘i bo‘lakchalarini hosil qila- di. Bu naychalarning qo‘shilishidan moyak ortig‘ining naycha- si hosil bo‘ladi. Bu naycha ko‘p sonli bukilmalar hosil qilib, moyak ortig‘ining dumiga qarab yo‘naladi. Agar bu nay to‘g‘ri- lansa, uning uzunligi 6–8 m ga yetadi. Moyak ortig‘ining nayi uning dumidan chiqqanidan so‘ng urug‘ olib ketuvchi nayga aylanadi. Erkaklarning jinsiy hujayralari (spermatozoidlar) fa- qat moyak ning buralma naychalarida ishlab chiqariladi. Moyak va moyak ortig‘ining boshqa naychalari urug‘ olib ketuvchi naychalar hisoblanadi. Spermatozoidlar suyuq qismi urug‘ pu- fakchalari va prostata bezi ishlab chiqargan sperma tarkibiga kiradi. Yüklə 3,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|