―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

10.6-rasm.J-J ekstraksiya qurilmalarining GT-BTX ga nisbatan barqaror ish diapazoni 
10.7-расм. J-J ekstraksiya qurilmalari ishiningGT-BTXga nisbatan optimal sohalari 
Agarda xomashyoni undagi aromatiklar miqdori nuqtai nazaridan 
qaraladigan bo‗lsa, shuni qayd etish kerakki, J-J ekstraksiya tizimi yuqori 

---

417 
qiymatdagi aromatik uglevodorodli xomashyolarni bevosita qayta ishlash uchun 
mos emas, chunki, agarda uglevodorod aralashmasi 75–80%dan ko‗p 
aromatiklardan tashkil topganda, Solvent fazasining aralashmadan ajralishi sodir 
bo‗lmaydi. Aksincha, aromatiklarning juda kam miqdorida J-J tizimlarida 
Solvent sirkulyatsiyasi darajasi, bunday tizimning samarali bo‗lib qolishi uchun 
ko‗plik qiladi. GT-BTX texnologiyasidafazalarning ajralishi sodir bo‗lmaydi, va 
xomashyoda aromatiklar konsentratsiyasining istalgan diapazonida jarayonni 
samarali olib borish mumkin. 
10.7-rasmda qaralayotgan ikkita texnologiyalardan har biri foydalanish 
xarajatlar nuqtai nazaridan boshqa texnologiyalar oldida ustunlikka ega 
bo‗luvchi sohalari ko‗rsatilgan.
Osonlikcha ko‗rish mumkinki, energiya xarajatlariga ko‗ra J-J ekstraksiya 
jarayonlari GT-BTX jarayonlariga nisbatan faqatgina xomashyoning juda 
noan‘anaviy tarkibi bilan juda cheklangan diapazonlar sharoitida ancha 
samarali.10.6 - jadvalda odatiy tarkibli riformatni qayta ishlashda GT-BTX 
texnologiyasining J-J ekstraksiyasi odatiy jarayoniga umumiy taqqoslanishi 
keltirilgan. 
10.6-jadval
. 
GT-BTX texnologiyasining J- J ekstraksiya texnologiyasi bilan taqqoslanishi
. 
Ko‗rsatgich 
GT-BTX 
Ekstraksiya J-J 
Asosiy operatsiyalar soni 
2 
4 
Kapital xarajatlar 
Asosiy 
Asosiy plyus 30-40% 
Aromatiklarni 
tutish 
samaradorligi 
99,9% 
<98% 
Aromatiklar 
tozaligi 
darajasi 
99,9% 
<99,9% 
Energiya iste‘moli 
Asosiy 
Asosiy plyus 20-30% 
Xomashyo 
tarkibiga 
nisbatan 
moslashuvchanlik 
C
5
-
. 
C
9 
C
6
.
- C
7(8)
Jarayonni boshqarish 
Oddiy, to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
Birnechta retsikllar 
Solvent zaxirasi 
Asosiy 
Asosiy + 60% 
Qurilma 
tagidagi 
maydonlar hajmi 
Asosiy 
Asosiy + 50% 

---

418 
J-J ekstraksiya tizimi bilan taqqoslanganda ekstraksiya distillyatsiyaning 
boshqa tizimlari ham GT-BTX texnologiyasi bilan bir xil afzalliklarga ega. 
Biroq, 10.7 jadvalda keltirilgan an‘anaviy Solventlardan foydalanuvchi tizimlar 
GT-BTX texnologilaridan quyidagi quyidagi ko‗rsatgichlari pastroqdir: