Metrologiya, standartlashtirish va sifatni

4.4-rasm. Sanoat mahsulotlarining sinflanishi.
1. Foydalanishda sarflanadigan mahsulot.
2. O‘z resursini sarflaydigan mahsulot (4.4-rasm).
I guruhga xomashyo, tabiiy yonilg‘i (foydali qazilmalar, tabiiy 
qurilish materiallari, qimmatbaho toshlar, minerallar va h.k.)lar 
kiradi.
II guruhga materiallar (yonuvchi-moylovchi, to ‘qimachilik, 
yengil, og‘ir va boshqa sanoat, o ‘rmonchilik, elektr va radiotexnika 
hamda sanoat materiallari va h.k.) kiradi.
III guruhga sarf bo‘luvchi mahsulotlar (oziq-ovqat mahsu­
lotlari, dori-darmon vositalari va h.k.) kiradi
IV guruhga ta ’mirlanmaydigan mahsulotlar (radiotexnika ele- 
mentlari, masalan, rezistorlar, kondensatorlar va boshqalar; mashi- 
nasozlik elementlari mahsulotlari, masalan, gaykalar, boltlar, tishli 
g‘ildiriklar va boshqalar; dvigatellar va bir martalik foydalaniladigan 
harakatlanuvchi qismlar; pirotexnika mahsulotlari va boshqalar) 
kiradi.
V guruhga ta ’mirlanadigan mahsulotlar (radiotexnik quril- 
malar, texnologik va sinov qurilmalari, qishloq xo‘jaligi va transport 
mashinalari, turli xil maqsadlarga m o‘ljallangan kompleks va optik- 
mexanik tizimlar) kiradi.
Sanoat mahsulotlarining birinchi sinfiga I, II, III; ikkinchi 
sinfiga esa IV, V guruhlari mansubdir.
174

---

Mahsulotning ko‘rsatilgan tavsiflanishining qo‘llanishi quyidagi 
amallarni bajarishda bir qator yengilliklar yaratadi:
— muayyan guruh mahsulotining birgina ko‘rsatkichining 
nomlarini tanlashda;
— mahsulotdan foydalanish sohasini aniqlashda;
— bir yoki bir nechta asos bo‘luvchi namunalar sifatida tanlab 
olishda;
— mahsulotning sifat ko‘rsatkichlari nomlariga davlat standart­
larining tizimlarini yaratishda.
Sifatni har taraflama o‘z ichiga oluvchi, uning hamma tomon- 
larini ta ’minlovchi hamda mahsulotning barcha hayotiy bosqich­
larini qamrab oluvchi faoliyat sifat tizimlarini bildiradi. Sifatli ish 
marketing (bozor tahlili va savdo-sotiq ishlari) sohasidan boshlanib, 
mahsulotning ishlatilishidan hosil bo‘ladigan chiqindilardan foy­
dalanish bosqichi bilan yakunlanadi (4.5-rasm). Bu bosqichlarning 
yig‘indisini