Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

 
3.
 
Inson faoliyatini tashkil qilishning psixologik jihatlari. Ish joylarini 
estetik jihatdan jihozlash 
Ish joyiga qo‘yiladigan talablar: 
Ish joyini to‘g'ri tashkil qilish ergonomik talablami hisobga. olgan polda 
asosiy va yordamchi mehnat vositalarini samarali rejalashtirish va loylashtirishdir. 
Ish joyini tashkil qilishda quyidagi asosiy shartlarga ripya qilish zarur: 
-
operatorga mehnat faoliyati jarayonida barcha harakatlar va siljishlami 
bajarishi uchun yetarli ishchi maydon hajmini yaratish; 
-
operator bilan texnika orasida hamda operatorlar orasida (guruh bo‘lib 
ishlaganida) yetarli darajada fizik, eshitish va ko‘rish aloqalarini yaratish; 

---

41 
-
boshqarish vositalarini operatoming harakat (motor) chegaraslH joylashtitish 
(eniga, bo‘yiga, chuqurligiga); 
-
mehnat jarayoni xususiyatlaridan kelib chiqadigan asosiy yordamchi 
operatsiyalarni operatorning ishchi holatida bajarish imkonivl bo‘lishi; 
-
ishchi muhit omillarining qulay, ruxsat ctilgan chegarasida boMiahj (atrof-
muhit sharoiti, shovqin, titroq, yoritilganlik va boshqalar); 
-
operatorni atrof-muhitning xavfli va zararli omillari ta’siridan himoyalovchi 
zarur vositalar yaratish; 
-
operatorning muddatidan oldin charchog'ini oldini olish yoki kamaytirish; 
-
vizual ma’lumotlarining qulay ko‘rinishini ta’minlash; 
-
ishchi holatini almashtirib turish. 
-
Ish o‘milini loyihalash mezonlari. 
Ish o‘mini loyihalashtirishda an’anaviy mezon harakatlami kamay- tirishdir. 
Bu yerda ish joyini tahlil qilishda quyidagi jihatlarga e’tibor beriladi: 
-
maqsadga muvofiq ish usuli yaratish. Ma’lumki, har bir vazifa(ish) 
turli usullarda bajarilishi mumkin. Ularning ichidan tanlab olishda quyidagilar 
bajariladi: 
-
operatsiya (faoliyat) maqsadi (ish bajarish jarayonida); 
-
mavjud tajribalardan foydalanib, shu maqsadni amalga oshirish mumkin 
bo‘lgan usullami ishlab chiqish; 
-
ishlab chiqilgan usullarni tahlil qilib, eng yaxshisi samarilisini tanlash; 
-
harakatlar standartini tayyorlash. 
Bu tayyorgarlik quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
-
texnik vositalar, ularning o‘lchamlarini ko‘rsatib ish joyini ta’ri flash; 
-
ishni bajarish sifatiga ta’sir etuvchi mehnat sharoiti ko‘rsatkichlari 
(yoritilganlik, harakat, chang miqdori, titroq va boshqalar); 
-
operatorga u yoki bu ta’sirlami bajarishda zarur harakatlar ketma- 
ketligining jadvalini tuzish; 
-
vaqt bo‘yicha standartni aniqlash, buning uchun xronometraj yo‘l bilan 
vaqtni o‘lchab operatsiyani bajarish uchun malakali operatorga kerak bo‘ladigan 
vaqt aniqlaniladi. 
Ergonomika boshqarisb turadigan joy (post)ni oqilona tashkil qilish umumiy 
tamoyillarini hamda ularda asosiy va qo‘shimcha jihozlaming joylashishini 
belgilaydi. Bu masalalar turkumiga boshqarish joyining tashqi bezatibshi (masalan, 
alohida qism va devorlaming bo‘yahshi) psixologik, fxziologik, gigiyenik va 
estetik talablami hisobga olgan hplda. 
Ish joyini tashkil etishda quyidagilarni ta’minlash maqsadga muvofiq: 
-
operatoming eng ma’qul ishchi holati (tik yoki o‘tirgan holda); 
-
muhimligi va ko‘rish maydoni doirasida foydalanish jadalligiga qarab boshqarish 
qismlari va indikatorlarini oqilona joylashtirish; 
-
operatorga harakatlanish va siljishda yetarli erkinlik berilishi; 
-
ish joyi elementlarining eng yaxshi ko‘rinishi; 

---

42 
insonning antropometrik, fiziologik, va psixologik tavsifnomalarining ish joyi 
konstruksiyasiga mosligi; 
-
mashinadan kelayotgan ma’Iumotlar tezligi va hajmining inson tomonidan qabul 
qilish va ishlov berish imkoniyatlariga mosligi; 
-
operatorlaming ish vaqtida qisqa muddatli dam olishlari uchun sharoit boMishi; 
-
ishlovchilarni xavfli va zararli ishlab chiqarish omillaridan himoya qilish.