Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

2.
 
Faoliyat xavfsizligi psixologiyasi 
Xavfsizlik tipidagi shaxsning shaxsiy-psixologik tavsifnomasi.
Uzoq asrlari 
davomida eksvizit vaziyatlarda inson tartibi va faoliyatining o‘zgarishi belgilab 
kelinmoqda. Qadimiy Spartda askarlarni harbiy xizmatga olish uchun qo‘rqinchli 
vaziyatlarda kim qizarsa xizmatga olingan, kim oqarsa xizmatga olinmagan. Bunda 
askar boshiga qon quyilib, u qo‘rqmas bo‘ladi. Rus-yapon urushi vaqtida G.E. 
SHumov “askarlarning jangi kutish vaqtida ularning ruhiy holatlarni” tasvir etgan. 
Bu ularga xos bo‘lmagan behalovatlikda oddiy holatlar uchun sezgirlikning 
oshishi. Harakatlar koordinatsiyasi o‘zgarardi, qo‘l barmoqlari bo‘ysunmasdi, 
gugurtlar sinar edi, tamaki sochilib tushardi, xusnixati o‘zgarardi. YUrak urushi 
tezlashardi, nafas olishi tezlashardi va notekis bo‘lardi, og‘iz va tomoq qurib 
qolardi. YUqori ta’sir o‘tkazuvchanlik (vnushaemost’) sezilar edi.
Favqulotda vaziyatlarga ta’sirlanmoqning biopsixologik darajasida 2 turga 
bo‘linadi: 
Ta’sirlanuvchanlikning 
tormozlovchi turi
“mimik niqobda” keskin 
ifodalanadigan mushaklarning kuchlanishi bilan, harakatlar va holatlar erkin 
emasligi bilan, diqqat to‘plash, passivligi, psixik jarayonlar oqimining sekinlashi, 
o‘ziga xos “emotsional enertligi” bilan tavsiflanadi. Bu turdagi insonlar uchun 
dong qotib qolish, kar bo‘lmoq, loqaydlik, fikrlashning sekinlanishi xosdir. 
Bunday holat qotib qolish hosoblanadi.

---

39 
Ta’sirchan 
turdagi ta’sirlanuvchanlik
behalovatlik, 
ko‘p 
gapirish, 
harakatlanuvchi a’zolarining zo‘riqishi, qabul qiladigan qarorlarining tez-tez 
o‘zgartirishi, bir faoliyatdan boshqasiga oson o‘tish, muloqotda o‘zini tuta 
bilmaslikda ifodalanadi. Bunday odamlar xavfli bo‘lib, u vahimaga tushib, xavf 
markazi hududiga tushishi mumkin.
Psixologlar psixologik jarayonlarga chidamliligining pasayishining umumiy 
umumif tendentsiyalarini qayd qilinmoqdalar, bu esa o‘z navbatida faoliyatning 
fizik parchalanishiga, insonning ishini davom ettirishda o‘zini chetlashtirishga olib 
keladi.
Insonning yuqori darajadagi rivojlangan ijodiy xususiyatlari, har xil va 
kutilmagan holatlarda ruhiy zo‘riqish (stress)ni egish tizimini shakllantirishga 
imkon beradi.