E nuritdinov odam fiziologiyasi

stroma 
va yuza,jqavat - 
qobiqdan 
iborat. Eritrotsit qobig'i lipoid-oqsil 
komplekslaridan tuzilgan bo'lib, kaliy va natriy ionlarini o'tkazmaydi, ammo xlor 
anionlarini, shuningdek H* va OH' ionlarini bemalol o'tkazadi. 
Eritrotsitlar va plazmaning mineral tarkibi bir xjl emas,: ,,odam eritrotsitlari 
yadrosiz bo'ladi. 1 mm
3
qonda 4-6 milion, o'rj^cha 5 million dona eritrotsitlar 
bo'ladi. Yangi tug'ilgan chag'aloqlarda eritrotsitlar katta odamlarga nisbatan ko'p 
bo'ladi. 
Qondagi eritrotsitlar miqdori o'zgarib iuradi. Masalan, barometrik bosim past 
bo'lganda (balandlikka ko'tarilganda), jismoniy mashg'ulotlar vaqtida, emosional 
holat davrida, shuningdek organizm ko'p suv yo'qotganda eritrotsitlar miqdori 
oshib Itetadi. Qondagi eritrotsitlar miqdorining ko'payishi turlicha vaqt davom 
etishi mumkm.. Lekin bu, organizmda eritrotsitlarning umumiy miqdori ortib 
ketganligidan dalolat beravermaydi, chunki q'attiq terlash oqibatida ko'p suv 
yo'qotilganda qon 
qisqa vaqt quyuqlashadi.. Shu sababli organizmdagi 
eritrotsitlarning mutlaq miqdori garchi o'zgarmasa ham, hajm birligidagi eritrotsitlar 
soni ko'payadi. 
Turli hissiyotlar jarayonida, sport bilan shug'ullanish paytida va 
jismoniy ish vaqtida qondagi umumiy eritrotsitlar miqdori ko'payadi. 
Eritrositlar miqdorining ortiblcetishi 
haqiqiy eritrotsitoz, 
kamayib kedshi 
esa 
erifaropeniya 
..'.deJ^^^tttdjv.. eritrotsitlarning soni va ular tarkibidagi 
gemoglot^i 
miqdorim'ng 
kamayishiga 
kamqonlik 
(anemlya) 
kasalligi 
deyiladi. 
, , -. 
Eritrositlarlarning hosil bo'lishi va soni me'yor miqdorda bo'lishi kishining 
sog'ligiga, 
ovqatlanishiga, 
jismoniy 
mashqiar 
bilan 
shug'ullanishiga, 
quyoshning ultrabinafsha nurlarini yetarli qabu I qilishiga 
bog'liq. Ayniqsa, ovqat tarkibida oqsillar, temir moddasi, В guruhga kiruvchi 
vitaminlar yetarli miqdorda bo'lishi zarur. 
Suyak ko'migidan hosil bo'lib, qonga o'tgan eritrotsitlar 120 kun atrofida 
yashaydi. So'ngra ular jigarda va taloqda parchalanib temir moddasi suyak ko'migida 
yosh eritrotsitlar hosil bo'lishi uchun sarflanadi. Parchalangan eritrotsitlarning 
gemoglobini tarkibidagi gem moddasi jigarda bilirubin moddasiga aylanib, ut 
suyuqligi (pegmenti) hosil bo'lishi uchun sarflanadi. 
Eritrositlarning asosiy vazifasi organizmning barcha hujayralarini kislorod bilan 
ta'minlashdan iborat. Ular tarkibidagi gemoglobin o'pka alveollaridan kislorodni 
o'ziga biriktirib oksigemoglobin (HbO
2
) hosil qiladi va hujayralarga yetkazadi, 
ularda moddalar almashinuvi natijasida hosil bo'lgan karbonat angidridni 
(bikarbonatlarni) hosil qiladi va yana o'ziga biriktirib o'pkalarga olib boradi. 
Shunday qilib, qonda eritrotsitlar juda ko'p bo'ladi. Hamma eritrotsitlarning 
umumiy sathi 3500m
2
dir. Eritrositlarni qondan ajratib olib, zanjirga o'xshatib chizilsa, 
ular kurrai zaminni ekvatori bo'ylab uch marta aylantirib olishga yetgan bo'lur edi. Bu 

---

18 
misol odamdagi eritrotsitlar miqdori haqida bir qadar tasavvur beradi. Eritrositlar 
taxlab chiqilsa, 6200 km balandlikdagi ustun vujudga keladi.