133
Bola kubiklarni bir joydan ikkinchi joyga, mashinadan- stolga,
stoldan - mashinaga ko‘chiradi va hokazo.
Tarbiyachi boshqa stol
ustidagi kubiklarni ko‘rsatib, uni mashinada ortib olib borish
kerakligini aytadi. Bola kubiklarni mashinasida shkafga tashiy
boshlaydi va joyiga tartibli qilib joylab qo‘ya boshlaydi. «Qatnov» bir
necha marta takrorlanib, barcha kubiklar joyiga yig‘ishtirib qo‘yiladi.
Bolalar faoliyatida maqsad paydo bo‘ladi. Keyingi galda bolaning o‘zi
o‘ynayotgan o‘rtoqlariga o‘ynab bo‘lgandan keyin o‘yinchoqlarni
mashinada joyiga olib borib qo‘yishni aytadi.
Katta guruh bolalarida mustaqil maqsad qo‘yish qobiliyati
moddiy samara beradigan mehnat turlarida muvaffaqiyatli rivojlanadi:
gulzorda, ekinzorda ishlash, o‘yinchoqlar yasash va boshqalar.
Faoliyatni rejalashtirish mehnat tarbiyasining muhim tarkibiy
qismi hisoblanadi. Bolalarni kuzatish
ular faoliyatining tartibsiz,
rejasiz ekanligini ko‘rsatadi. Bolalar bunday harakatlar orqali biror
natijaga erishish uchun juda ko‘p vaqt va kuch sarflaydilar, shu bilan
bir vaqtda o‘z ishlaridan o‘zlari qoniqmaydilar. erishish yo‘lidagi
mehnat harakatlari, o‘yin o‘zining rivojlanishidagi har qanday
bosqichda to‘xtatilishi mumkin, mehnatda esa, albatta, ko‘zlangan
natijaga erishiladi. Bolalarning mehnat faoliyati qachon va qanday
qilib o‘yindan ajratiladi? Kichik bog‘cha yoshidagi bolalar
mehnatining asosiy turi o‘z-o‘ziga xizmatdir. Bu kichik bolalar uchun
ancha mashaqqatli ish. Shuning
uchun bu yoshdagi bolalarni
mehnatning bu turiga o‘rgatishda ko‘pincha o‘yin vaziyatlaridan
foydalaniladi («Qo‘g‘irchoqni sayrga otlantiramiz», «Qo‘g‘irchoqni
uxlatamiz» va shularga o‘xshashlar). Avvaliga bolalar o‘yin obrazi
orqali mehnatga o‘rgatiladi. Shu orqali bolalar ishonch bilan harakat
qilishni o‘rganadilar. Sekin-asta o‘zo‘ziga xizmat qilish malaka va
ko‘nikmalari shakllana boradi.
Mehnat tarbiyasining asosiy maqsadi bolalarni har tomonlama
rivojlantirish, axloqli qilib tarbiyalash, kelajakdagi mehnat faoliyatiga
ruhiy jihatdan tayyorlash, mehnat qilish xohishini singdirib borishdir.
Mehnat tarbiyasining
vazifalari xilma-xildir, shuning uchun ularni
guruhlar bo‘yicha quyidagicha turkumlarga ajratiladi (V.I.Loginova):
Birinchi guruh vazifalari bolalarning mustaqil mehnat faoliyatiga
pedagogik ta’sir ko‘rsatish bilan belgilanadi:
134
1. Bolalarni maqsad qo‘yishga, mehnat malakalari, ko‘nikmalari,
mehnat madaniyati bo‘yicha kerakli materiallar va mehnat qurollarini
tanlab olishga o‘rgatish.
2. Bolalarda bo‘lajak mehnat faoliyatini shakllantirish, mehnat
jaryonlarini mehnatda qatnashuvchilar o‘rtasida taqsimlash, mehnatda
yaxshi natijalarga erishish malakalarini shakllantirish.
3.
Mehnat
faoliyatining
dastlabki
ijtimoiy
sabablarini
shakllantirish, buyumlar va harakatlarga qiziqish uyg‘otish orqali
mehnat natijalariga erishish, katta guruhlarda esa mehnatning ijtimoiy
ahmiyatli ekanligini tushinib yetish. Ikkinchi guruh vazifalari kattalar
mehnatiga ijobiy munosabatni tarbiyalashga qaratilgan:
1) Bolalarga kattalarni qanday natijalarga erishish uchun mehnat
qilayotganini tushuntirish.
2) Bolalarda mehnat ahliga hurmatni, ularga qo‘lidan kelganicha
yordam berish xohishlarini tarbiyalash.
3) Kattalarning mehnat natijalarini asrabravaylashga o‘rgatish.
Uchinchi guruh vazifalari mehnat
faoliyatida bola shaxsini
shakllantirishga qaratilgan:
– Bolalarda mehnatsevarlik, har qanday mehnatda qatnashish,
boshlagan ishini oxiriga yetkazish uchun bor kuchini ayamaslik, o‘z
shaxsiy mehnatiga nisbatan to‘g‘ri munosabatni tarbiyalash.
– Javobgarlik, mustaqillik,
maqsadga qaratilganlilik, qat’iylik,
tashabbuskorlik va faollik, sabr-matonatlilik, chidamlilik kabi bola
shaxsining axloqiy sifatlarini tarbiyalash.
– Madaniy xulq va o‘z tengdoshlariga nisbatan ijobiy
munosabatni tarbiyalash, o‘zaro kelishgan
holda birga ishlay olish,
jamoa ishida natijaga erishguncha o‘z mehnati bilan qatnashish, o‘zi
va o‘rtoqlarining mehnatini xolisona baholash, yordam berish va
hokazo.
Dostları ilə paylaş: