1-Ma’ruza Mavzu: Multimedia tushunchasi. Multimedianing xususiyatlari Reja

Maruza. Mavzu:
Multimediali signalizasiya tizimlari. 
“Signalizatsiya” atamasining ta’rifi ITU tavsiyalarida keltirilgan. 
Signalizatsiya deb - ulanishni o‘rnatish va tugatish, shuningdek tarmoqni 
boshqarish va chaqiriqqa xizmat ko‘rsatish uchun maxsus mo‘ljallangan axborotlar 
almashish (avtomatik aloqada) tushuniladi. 
Telefoniyada 
tarmoq 
ierarxiyasi 
nuqtai 
nazaridan 
ikki 
turdagi 
signalizatsiyani ajratish qabul qilingan: abonent va stansiyalararo. Ko‘pincha yana 
bir sinf kiritilgan – stansiya ichi signalizatsiyasi. 
Signalizatsiya tizimini klassifikatsiyalashning yana bir foydali usuli, 
uzatilayotgan axborot vazifasiga asoslangan. Bu nuqtai nazardan odatda signallarni 
uchta turi ajratiladi: 
-
akustik, chaqiriqqa xizmat ko‘rsatishni (masalan, “Stansiya javobi” va 
“Chaqiriqni jo‘natish nazorati”) asosiy fazalari haqida abonentni xabardor qiladi; 
-
liniyali, ulanishni o‘rnatish va tugatish jarayonida (jumladan, “Bandlik” va 
“Abonent javobi”) kommutatsiya qurilmasi va kanallar holatini aniqlaydi; 

---

-
boshqaruvchi, kanalli kommutatsiyaga ega bo‘lgan qayd etilgan telefon 
aloqa tarmoqlarida qo‘llaniladigan, stansiyalararo signalizatsiya aloqasini tashkil 
etish uchun zarur bo‘lgan, nomer va adres haqidagi xabardan iborat. 
Hozirgi vaqtda UFTTda bitta va ikkita ajratilgan signalli kanal (ASK) 
bo‘yicha signalizatsiya qo‘llaniladi. Transport tarmoq raqamli uzatish tizimi (RUT) 
bazasi asosida qurilgan holatlarda, odatda ikkita ASKli signalizatsiya qo‘llaniladi. 
ASKni tashkil etish uchun, resurslarni taqsimlash algoritmi standartlashtirilgan, 
ya’ni IKM-30/32 uzatish tizimining 16-kanal intervalida hosil qilingan. 
Impulslar va pauzalar yordamida chaqiruvchi abonent tergan nomerni 
uzatish, ulanishni o‘rnatish jarayonini sekinlashtiradi. Bu kamchilikni kamaytirish 
maqsadida ko‘p chastotali signalizatsiya kiritilgan. Unda qo‘llaniladigan ko‘p 
chastotali kodni signalli kombinatsiyalari ikkita sinusoidal signallardan iborat. 
Uzatiladigan signallar, oltita imkoniyatlidan ikkita turli chastota nominalini 
qo‘llaydi. Mos keladigan usul ko‘pincha “6 dan 2” kodi deyiladi.
Umumkanal signalizatsiya (UKS) tizimi modelida funksional sathlarni 
ajratish prinsiplari bir qator spetsifik xususiyatlarga ega. Buning natijasida u OSI 
modelidan farqlanadi. 5.2-rasmda UKS tizimining modeli keltirilgan va 
standartlashtirish bo‘yicha xalqaro tashkilot tomonidan qabul qilingan, aynan 
o‘xshash tuzilishdan uni farqi ko‘rsatilgan. Bu yetti sathdan iborat tuzilish OSI 
abbreviaturasi bo‘yicha yaxshi ma’lum. 

---

5.1-rasm. Umumiy kanal bo‘yicha signalizatsiya 
UKS tizimining uchta quyi sathi MTP (Message Transfer Part) xabarini 
tashuvchi tarmoq tagini hosil qiladi. Bu MTP sathlarning funksional imkoniyatlari, 
avval mavjud bo‘lgan uchta “nimtarmoq – foydalanuvchilar” signalli yuklamaga 
xizmat ko‘rsatish uchun yetarli edi: 
-
ma’lumotlar uzatish tarmog‘i - DUP (Data User Part); 
-
xendover jarayoni - HUP (Handover User Part); 
-
telefon tarmog‘i - TUP (Telephone User Part). 
5.2-rasm. Umumkanal signalizatsiya tizimining modeli 
Signalli ulanishlarni boshqarish nimtarmoq SCCP (Signalling connection 
control part) OSI modelining 3-sathigacha MTRZ vazifalarini to‘ldiradi va keyingi 
“nimtarmoq – foydalanuvchilar” ishi uchun zarur: 
-
NMT-450 standartidagi harakatlanadigan aloqa - MUP (Mobile User 
Part); 
-
integral xizmat ko‘rsatuvchi raqamli tarmoq - ISUP (ISDN User Part). 

---

Shuningdek SCCPning funksional imkoniyatlari, TCAP (Transaction 
Capabilities Application Part) tranzaksiyalarini qo‘llab-quvvatlash uchun 
nimtarmoq qo‘shimchalarida qo‘llaniladi. O‘z navbatida, TCAP nimtarmoq 
keyingi amaliy nimtarmoqlarini ishlashi uchun zarur: 
-
GSM standartidagi mobil aloqada - MAP (Mobile Application Part); 
-
ekspluatatsion boshqarish – OMAP (Operations, Maintenance and 
Administration Part); 
-
intellektual tarmoqlar - INAP (Intelligent Network Application Protocol); 
-
CAMEL protokoli - CAP (CAMEL Application Protocol). 
22-