A. K. Xusanov

Mashg’ulot yuzasidan topshiriq. 
 

---

88 
 
1.
 
Quyidagi nomlarni rasmdagi kerakli raqamlar bilan izohlang. 
23-rasm. Bug’doy nematodasi. A-urg`ochisi. 
__ bulbus; __ ichak; __ tuxum yo’li; __ 
tuxum;__vulva teshigi;
 B-erkagi. 
__ stilet; __ ichak; __ urug’don; __ spikula; 
B- bugdoy 
nematodasining bo’rtmalari.
G-bug’doy donlari.
__ tuxum yo’li; 
 
2.
 
Jadvalni to’ldiring. 
 
Talabalar bilimini baholash uchun test topshiriqlari. 
1. Nematodalar teri qoplamasi nimadan iborat?
a)
Epiteley 
b)
Tegument 
c)
Kutikula 
d)
Gipoderma 
2. To’garak chuvalchanlarda qaysi organlar tizimi yo’q?
Bug’doy nematodasining 
kashf qilinishi 
Nematodaning o’simlikka 
yetkazgan zarari 
Bug’doy nematodasining ko’payishi va 
rivojlanishi 
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
______________ 
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
____________ 
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
____________ 
Bug’doy 
nematodasi 
haqida nimalarni 
bilasiz? 

---

89 
a)
Nafas olish 
b)
Ayiruv 
c)
Nerv 
d)
Jinsiy 
3. Qaysi chuvalchanlar ayrim jinslidir?
a)
Yomg’ir chuvalchangi 
b)
Jigar qurti 
c)
Zuluk 
d)
Askarida 
4. Bug’doy nematodasi bo’rtmasi ichida nechtagacha anabioz holatidagi lichinkalar 
bo’lishi mumkin? 
a) 2-4 ming 
 
b) 5-10 mimg
c) 15-17 ming
d) 20-30 ming 
5. G’o’za nematodasining ilmiy nomini aniqlang; 
 
a) 
M.incognia
b) 
M.arenaria
c) 
M.acrita
d) 
M.pulmia
6. Gigantn Svaynikning uzunligini belgilang; 
 
a) 1m
b) 2m
c) 3m
d) 4m 
7. Gigantn Svaynik qaerda parazitlik qiladi? 
 
a) yurakda
b) buyrakda
c) oshqozonda
d) o’pkada 
8. Qaysi nematoda tirik tug’ish xususiyatiga ega? 
 
a) bo’rtma
b) rishta
c) buy’doy nematodasi
d) g’o’za nematodasi 
9. Odam va hayvonlarda parazitlik quvchi nematodalar sonini belgilang; 
 
a) 1000 ga yaqin
b) 2000 ga yaqin
c) 3000 dan ortiq
d) 10000 ga yaqin 
10. Qilchuvalchanglarning er yuzida nechta turi ma’lum? 
 
a) 100 ta
b) 225 ta
c) 325 ta
d) 215 ta 
Test javoblarini yozing: 
42-jadval 
 
S 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
J 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

90 
 
Nazariy savollar: 
1.Bug’doy nematodasi o’simlikni qanday qilib zararlaydi? 
2.Nima sababdan zararlangan o’simlikda bo’rtma hosil bo’ladi? 
3.Bug’doy nematodasi qancha vaqt anabioz holatida bo’lishi mumkin? 
Uyga vazifa: 
“Parazit chuvalchanglarning odam, hayvon va o’simliklar hayotidagi zarari” 
haqida referat yozing 
 
18-19 amaliy mashg’ulotlar. 
Halqali chuvalchanglar tipi (Annelida). Ko’p qilli 
chuvalchanglar (Polychaeta) sinfi. Vakillar: Nereis yoki qum chuvalchangining 
tuzilishi. 
1-ish. Nereisning tuzilishi va ko’payishi 
Nereisning sistematik o’rni 
Tip:
Halqali chuvalchanglar-Annelides 
Kenja tip:
Belbog’sizlar-Aclitellata 
Sinf:
Ko’p tukli halqali chuvalchanglar-Polychaeta 
Kenja sinf:
Kezib yuruvchi ko’p tukli halqali chuvalchanglar - Errantia 
Vakil:
Nereis-
Nereis pelagica 
Halqali chuvalchanglar tanasi ma’lum sondagi halqalardan iborat bo’lib, 
ko’proq tashqi va ichkidir. Zuluklarda tashqi segment ichki segmentga mos 
kelmaydi. 
Halqali chuvalchanglar orasida parazit va erkin yashovchi turlari bor. 
Ularning tanasining uzunligi bir necha mm dan 2,5 metrgacha boradi. Tanasi 
halqalarga bo’linadi. Teri muskul xaltasi yaxshi rivojlangan. Halqali 
chuvalchanglar uchun maxsus harakat organi-parapodiylar xarakterlidir. 
Halqali chuvalchanglarda ikkilamchi tana bo’shlig’i-selomik tana 
shakllangan. Shu munosabat bilan bilan qon aylanish sistemasi rivojlangan. 
Ayirish sistemasi metanefridiy tipda tuzilgan. Nerv sistemasi bosh miya va qorin 
nerv zanjiridan iborat. Dengizda yashaydigan turlari ayrim jinsli, tuproqda 
yashaydiganlari va parazit turlari ikki jinsli.