Bilimlendiriw ministrligi

10.4. Dinamika qatarların qayta islew hám analizlew usılları 
Hámme waqıtta da empеrikalıq dinamika qatarları maǵlıwmatlarına 
tiykarlanıp úyrenilip atırǵan hádiysedegi ulıwmalıq nızamlıqlardı tuwrıdan-tuwrı 
anıqlaw múmkin bolmay qaladı. Bunday wazıypa emпеrikalıq qatar 

---

176 
maǵlıwmatların qayta islew usılı menen ámelge asırıladı. Bul usıllar tómendegi 
tiplerge bólinedi: 
-
qatarlardı bir tiykarǵa keltiriw, 
-
dáwirler aralıǵın keńeytiw,
-
qozǵalmalı ortasha dárejelerdi anıqlaw,
-
qatarlardı analitik tegislew, 
-
interpolyaciyanı qollanıw. 
Hár qıylı ólshem birliklerinde keltirilgen hár qıylı dinamika qatarların 
salıstırmalı halǵa keltiriw maqsetinde bul qatarlar menen almastırıladı. Bunıń ushın 
eki qatardaǵı hár bir keyingi dáwir dárejesi baslanǵısh dáwir dárejesi menen 
salıstırılıp procentte kórsetiledi hám usılay etip birdey tiykarǵa keltiriledi. 
Dinamika qatarların tutastırıw usılı menen de salıstırmalı halǵa keltiriliwi 
múmkin. 
Dáwirler aralıǵın keńeytiw usılı degende sutkalıq dárejeden on kúnlik yaki 
bir aylıq dárejege, bir aylıq dárejeden kvartalǵa yaki jıllıqqa, jıllıq dárejeden kóp 
jıllıq dárejege ótiw túsiniledi. 
Qozǵalmalı ortasha dárejelerdi esaplaw usılınıń mánisi sonda, dinamika 
qatarlarındaǵı haqıyqıy dárejeler qozǵalmalı ortasha muǵdar menen almastırıladı. 
Bunday ortasha túrli dáwirler boyınsha esaplanıwı múmkin. 
1)
Máselen, Respublikada islep shıǵarılǵan tutınıw tovarlarınıń qunı 
haqqında keltirilgen maǵlıwmatlar tiykarında: dáwirler ortalıǵın (3 jıllıq) 
keńeyttirip, qozǵalmalı ortashalardı anıqlaymız. 
Jıllar
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
2017 
2018 
2019 
Tutınıw 
tovarları, 
mlrd.sum 
668,4 
921,5 
1339,4 1821,4 2094,8 2428,1 2983,2 4161,6 5478,1 
Dáwirler aralıǵın keńeyttiriw hám qozǵalmalı ortashalardıń esabı tómendegi 
kestede keltiriledi (10.2-keste).