Таълими методикаси book · December 022 citations reads 2,437 author

 
 
 
 
 
 

---

40 
“Kitobu surat al-arz” 
2-jadval 
Adad 
Shaharlar nomi 
Tul /meridian/ 
Ara /parallel/ 
Hatiistvo (ekvotor)ning nariyog’idagi shahar 
nomlari 
Rofoto shahri, dengiz bo‘yida 
65°00' 
8°00' 
Birinchi iqlim, uning paralleli 16°27' 
11 
Nubaning shahri Dunkula 
53°00' 
14°30' 
43 
Zag‘ova 
60°15' 
11°00' 
45 
G‘ono 
44°30' 
10°45' 
72 
Siljilmosa shahri 
31°00' 
21°00' 
Ikkinchi iqlim, uning paralleli 24°00' 
76 
Jarmi, Habash mamlakatining (markaz) shahri 
41°40' 
19°40' 
95 
Tayos, Qulzum (Qizil) dengiz bo‘yida 
58°00' 
17°00' 
Ekvatorning nariyog‘idagi tog‘lar
3-jadval 
Nomi 
Boshlang‘ich 
chegara 
Oxirgi chegara 
Rangi 
Yo‘nalishi 
meridian 
parallel 
meridian 
parallel 
Jabali Qamar
(oy tog‘lari),
Nili Misrning 
Manbai 
46°30' 
11°30' 
61°50' 
11°30' 
Qizil 
Janubiy 
Birinchi iqlim, uning paralleli 16° 
Birinchi iqlimdagi tog‘lar 
Ikkinchi iqlim, uning paralleli
24° Ikkinchi iqlimdagi tog‘lar 
Al-Xorazmiy iqlimlarni kenglik darajasiga qarab bo‘lishib qolmasdan, shu 
bilan birga o‘z asarida keltirilgan kartalar (geografik atlas, aholi geografiyasi) bilan 
bilan mashhur geograf ekanligini ham isbotlaydi. Abul Abbos ibn Muhammad ibn 
Kasir al-Farg‘oniy, fanda Ahmad Farg‘oniy (870 yillar) sifatida tanilgan. 861 
yilda Qohirada Nil daryosining sathini o‘lchash maqsadida nilometr asbobini 
yaratgan. Geografiya sohasiga qimmatli ma’lumotlar qoldirganlar. Ayniqsa, 
Farg‘oniyning daryolar rejimini o‘rganishdagi xizmatlari beqiyosdir.
X asrga kelib Xorazmda savdo, qishloq xo‘jaligi, hunarmandchilik yanada 
rivojlanadi. Obod shaharlar soni ko‘payadi. Uning poytaxti Urganch fan va 
madaniyatning yirik markaziga aylanadi. Taxminan 1010 yilda Xorazm shoxi 
Ma’mun-II saroyida ilmiy markaz tashkil etiladi. U «Ma’mun akademiyasi» nomi 
bilan mashhurdir. «Ma’mun akademiyasi» O‘rta Osiyodagi olimlarni ma’lum 
davrgacha birlashtirib turadi. 1017-yilda bu akademiya o‘z faoliyatini tugatadi. 
Buning asosiy sababi Xorazm Mahmud G‘aznaviy tomonidan qo‘shib olinadi. U 

---

41 
Xorazmda ijod qilayotgan barcha olimlarni G‘aznaga chaqirib oladi. Ma’mun 
akademiyasining buyuk olimlaridan biri