A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

A-vitamini 
1912 yili yog’larning sovunlanmaydigan qismidan 
ajratib olingan. Kimyoviy tuzilishi 1931 yili 
P.Karrer
 
tomonidan 
isbotlangan. 1947 yili 
Issler
sintezini amalga oshirgan. Adabiyotda 
retinol yoki akseroftol sinonimlari ham ishlatiladi. Katta sog’lom 
odamlarning jigarida ikki yillik zaxira to’planadi, ammo 
chaqaloqlarga oziq-ovqat bilan kiritilishi zarur. A vitaminining 
ahamityati juda katta: u yetishmaganda bolalar o’smay qoladi, MNS 
to’qimalari zararlanadi, ko’z ko’rish faoliyati pasayadi. Vitamin A, 
A
1
, A
2
lar ko’rish jarayonida katta rol o’ynaydi. Ular asosida ko’rish
jarayonini namoyon etuvchi rodopsin moddasining rotinal qismi 
hosil bo’ladi.
Ammo, A gipervitaminozi ham xavfli – suyaklarni mo’rtligiga olib 
keladi. 

vitamin
А 
vitamin
А
1
CH
2
OH
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
H
3
C
CH
2
OH
CH
3
CH
3
CH
3
H
3
C
CH
3

---

208 
vitamin
А
2

B-vitamin
lari o’ndan ortiq, ular indeksda raqamlanadi. B
1 
sinonimlari: tiamin, anevrin, aneyrin, 1906 yil 
Eykman
1 marta
aniqlagan. Sholi va bug’doy qipig’larida, hamda hayvonlarning jigar, 
buyrak, yuragida va hamirturushda uchraydi. Kimyoviy tuzilishini
1936 yili Uilyams va Greve aniqlaganlar. O’sha yili Uilyams sintezini 
amalga oshirgan. B
1 
piruvatdekarboksilaza tarkibiga tiaminpirofosfat 
shaklida kiradi.
 B
1
ning fosfat efiri maxsus oqsil bilan birikkan holda 
piruvatdekarboksilazani 
hosil 
qiladi, 
u 
esa 
pirouzum 
kislotani(
) sirka aldegidi va karbonat angidridigacha 
parchalaydi. 
-ketokislotalarni ortiqcha miqdorda organizmda 
to’planishi nihoyatda zarar hisoblanadi. 
 
N
N
NH
2
N
S
CH
2
CH
2
OR
CH
3
H
3
C
R=H, B
1
R=
P
O
OH OH
, tiaminmonofosfat
R=
P
P
O
O
O
OH
OH OH
, kokarboksilaza