155
Tarixiylik tamoyili
– ob’ektni kelib chiqishi va rivojlanishiga bog‘lab, uni
mufassal o‘rganish. Mazkur tamoyilning shakllanishi va mohiyati to‘g‘risida maxsus
bo‘limda so‘z yuritiladi.
Tizimli yondashuv
– umumilmiy bilimning tarmoqlangan sohasi bo‘lib, uning
predmetiga reduksiya, yaxlitlik va kontrreduksiyaning
metodologik muammolari
ham kiradi.
Tushuntirishning bosh maqsadi
– o‘rganilayotgan predmetning mohiyatini,
rivojlanish
sabablari, shartlari va manbalarini, harakat mexanizmlarini aniqlashdan
iborat.
To‘ldiruvchanlik
tamoyili
.-
tadqiqotning
ko‘pgina
ob’ektlari
(mikrodunyoning elementar zarralarga o‘xshash eng oddiy ob’ektlaridan
tortib to
inson va jamiyat singari murakkab ob’ektlargacha) har xil, hatto qarama-qarshi
bilimlar (nazariyalar, konsepsiyalar, yondashuvlar)ni birlashtirish
asosida nisbatan
to‘la tavsiflanadi.
Tanqidiy fikrlash
- ilmiy g‘oyalarni har xil nuqtai nazardan hamda mavjud
barcha muqobil yondashuvlarga taqqoslab va solishtirib faol ko‘rib chiqish jarayoni.
Texnologik usul
- ilmiy ishning tuzilishiga va
ilmiy izlanish natijalarini
asoslashga qo‘yiladigan talablar majmui.
Tizimga
solish
-ilmiy nazariyalar, ta’limotlar va hokazolarning elementlari,
aloqala va tuzilmalarini bir tizimga keltirish.
Tolerantlik
- o‘zganing fikri, e’tiqodi va diniga bag‘rikenglik.
Transsendensiya
- hissiy tajriba bilan tasdiqlanmaydigan aqliy mushohada
ob’ektlarining oliy turini ifodalovchi falsafiy tushuncha.
Umumlashtirish
–predmetning umumiy xossa va belgilarini aniqlash jarayoni
bo‘lib, mavhumlashtirish bilan chambarchas bog‘liq. Bunda har qanday umumiy
(abstrakt-umumiy) yoki muhim (muayyan umumiy, qonun)
belgilar ajratilishi
mumkin.
Falsifikatsiya
-eksperimental yoki nazariy ma’lumotlarga muvofiqligini
empirik yoki nazariy tekshirish asosida u yoki bu ilmiy gipotezaning soxtaligini
