‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

I. Ijtimoiy ongni shakilantirish metodlari.
II. Ibrat-na
’типа metodlari.
III. Rag ‘batlantirish va jazolash.
I. Ijtimoiy ongni shakilantirish metodlari.
O'quvchilarda ilmiy dunyoqarash va ishonch-e’tiqodni 
shakilantirish maqsadida ulaming ongi, his-tuyg‘ulari va irodasiga
252

---

har tomonlama ta’sir ko‘rsatishqa quyidagi metodlardan keng 
foydalaniladi:
Tushuntirish.
Tushuntirish tarbiya ishlari jarayonida juda ko‘p 
qo‘llaniladi. Bolalarga biror fazilatning afzalligi va kishi uchun 
zarurligi qisqa, aniq qilib tushuntirib beriladi.
Uqtirish.
Uqtirish biror axloqiy fazilatni tarbiyalanuvchilar 
ongiga singdirish va ular tomonidan uqib olinishini ta’minlashga 
asoslanadi. Shuning uchun o‘qituvchilar va tarbiyachilar 
o‘quvchilami tarbiyalaganda va ularga axloqiy fazilatlarni 
tushuntirganda uning afzalliklarini va zarur ekanini ko‘rsatuvchi 
dalillar keltirishi, isbotlashi, ishontirishi lozim. “0 ‘qigandan uqqan 
yaxshi” degan xalq maqoli bor. Uqib olingan axloqiy fazilat bolada 
mahkam singib qoladi.
Ishontirish.
Ishontirish deb, bolalarda ma’naviy-axloqiy 
fazilatlarni tarbiyalash va mustahkamlash, xarakter va xulqlaridagi 
salbiy tomonlarni yo‘qotish maqsadida ulaming ongi, tuyg‘usi va 
irodasiga ta’ sir ко ‘ rsatishga aytiladi.
Ishontirish metodi o‘quvchilarni g‘oyaviy-siyosiy jihatdan 
tarbiyalashda va ulaming xarakterini shakllantirishda muhim rol 
o‘ynaydi. 0 ‘qituvchi ishontirish metodini birgina o‘quvchigagina 
emas, balki butun jamoaga ham qoilashi mumkin.
Ishontirish metodi о‘quvchilar jamoasida sog‘lom jamoatchilik 
fikrini vujudga keltirishga yordam beradi, axloq normalariga, axloq
253

---

qonun-qoidalariga va ayrim o'quvchilarning xatti-harakatlariga 
sinfdoshlari tomonidan to‘g‘ri baho bera bilishni tarbiyalaydi.
0 ‘git-nasihat.
Ocsib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalashda 
tajribada sinalgan va xalqimiz tomonidan doim qo'llanib kelingan 
o‘git-nasihatdan ham foydalanmoq kerak.
0 ‘qituvchi, tarbiyachi va kattalaming yoshlarga o ‘z tajribalari, 
ko‘rgan-bilganlari va o‘qiganlarini dalillar, konkret misollar bilan 
ishonarli qilib aytib berishlari, yaxshi fe’l-atvorga, odobga va axloq 
qomm-qoidalarini bajarishga da’vat etish, yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishga 
o‘git-nasihat deyiladi.
Nasihat qilmoq yoshlarni yaxshilik tomon yoilam oq, yaxshi 
fazilatlami egallashda ularga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatmoq demakdir. 
0 ‘qituvchilar ham, tarbiyachilar ham, ota-onalar ham hamma vaqt 
bu metodni qoilaydilar.
0 ‘git-nasihat o'quvchilarga yakka holda va guruh-gurah qilib 
berilishi mumkin.