Q yo‘ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov iqtisodiy ta’limotlar tarixi
Yüklə 371,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uchinchidan
|
birinchidan,
savdo, bozor, tijorat, muomala jarayoni (oldi-sotdi) iqtisodiyotni rivojlantirishda yetakchi ahamiyat kasb etadi. Zero, ular tovarlar takchilligini tugatishga xizmat qiladi. Ikkinchidan, savdo davlat budjeti darom adining m anbayi, m am lakat iqtisodiy qudratining tayanchlaridan biridir, zero, savdogarlar davlat xazinasiga boj-xiroj to ‘lab turish bilan moliyaviy m unosabatlarda m uhim rol o ‘ynaydilar. Uchinchidan, allomamiz savdogarlarni insofga, diyonatga chaqiradi, ulardan faqat o ‘z foydasini ko‘zlab ish tutmaslikni talab qiladi. M a’lumki, mazkur davrda (hatto eng taraqqiy etgan mamlakatlarda ham) asosiy ishlab chiqaruvchi kuch dehqonlar bo'lgan, jamiyatning iqtisodiy ahvoli, kelajak taraqqiyoti, odamlar farovonligi ham ulaiga bog‘liq bo'lgan. Alisher Navoiy o‘z daxosi bilan dehqonlarning moddiy n e’matlar yaratuvchi asosiy kuch ekanini, jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy taqdiri ularga bog‘liq ekanini ko‘ra bildi. U yozdiki, «Olamning obodonligi dehqondan, m ehnat tut shodon, ular shodon». «Dehqon qanday ekin ekishga qilsa harakat — elga ham oziq-ovqat yetkazar, ham barakat1» Keltirilgan fikrlardan, Alisher Navoiy moddiy n e’mat yaratuvchi boshqa kishilar guruhini (hunarmandlar, mayda tovar ishlab chiqaruv- chilar), ularning iqtisodiy aham iyatini kamsitgan, degan fikr kelib chiqmaydi. Alisher Navoiyning mashhur «Farhod va Shirin» dostonida hunarning, hunarm andchilikning katta iqtisodiy-ijtimoiy ahamiyati ko‘rsatib berilgan. Alisher Navoiyning «Mahbub ul-qulub» asarida qiymat kategoriyasi ham m a’lum m a’noda o ‘z ifodasini topgan. Albatta, mazkur asarda bu murakkab iqtisodiy tushuncha (qiymatning ta ’rifi berilgan) to ‘la holda ilmiy asoslab berilmagan. Alisher Navoiyning qiymat haqidagi fikri chinni idish misolida (o‘sha davrlarda chinni idish tayyorlash g‘oyat og‘ir, ko‘p m ehnat talab qiluvchi hunar b o ‘lgan) shunday ta ’riflanadi: «Chinni idishning — uni tayyorlashdagi qiyinchiligiga yarashligi bilandir; uni asrashda ham qiymatga ahamiyat beriladi. Qiymati oz narsaning — hurmati oz2». Bu yerda biz uchun aham iyatli bir xulosa shuki, xali G ‘arb adabiyotlarida qiymat tushunchasi uchramagan bir davrda Alisher Navoiy qiymatning miqdoriy jihatini tushunib yetdi va uni o ‘z asarida ta’rifladi. Alisher Navoiv iqtisodiyotning muhim jihati bo‘lgan mulk masalasiea e’tibomi qaratadi. U mulkni to ‘g‘ri tasarruf etish, resurslar, iqtisodiy 1 O 'sha asar, 36- bet 2 O'sha asar, 7 - 8 - bet 72 shart-sharoitlardan unumli foydalanish, isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymaslik kerak, deydi. Ana shunda odamlar to ‘q va farovon yashashlari mumkinligi haqidagi iqtisodiy qarashni ilgari suradi. «Isrof qilish saxiylik emas, o ‘rinsiz sovurishni aqlli odamlar saxiylik demas. Halol molni kuydirganni devona, deydilar, yorug1 joyda sham yoqqanni aqldan begona, Yüklə 371,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|