Q yo‘ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov iqtisodiy ta’limotlar tarixi

Birinchisi, 
olingan hosilning miqdoriga borliq bo‘lgan, ya’ni 
hosilning 1/3 dan 1/2 gacha miqdorda belgilangan; 
ikkinchisi, 
ekilayotgan 
yer maydoniga bog‘liq qilib qo‘yilgan. Sug‘oriladigan yerlarga belgilanadigan 
soliq miqdori ham alohida hisoblangan. Suv solig‘i hosilning 1/10 ning 
yarmi miqdorida tayinlangan. Shu bilan birga, chorva hayvonlariga ham 
ularning turlari va soniga qarab tabaqalashtirilgan tarzda soliq belgilangan. 
Masalan, 40 ta qo'ydan bittasi, 120 ta qo‘ydan ikkitasi, 201 ta qo‘ydan 
uchtasi, qo‘ylar soni 400 tadan ortgan taqdirda har 100 tasidan bittadan 
qo‘y zakot (soliq) sifatida to ‘lashi farz qilingan.
Feodalizm davri iqtisodiyotida savdoning ahamiyati, uning iqtiso-
1 O'sha asar, 187 —bet
2 O 'sha asar, 10 —bet
75

---

diyotdagi salm og‘i yuqori ekanligi m a’lum. Bobur savdogarlarning 
mamlakat hayotidagi o ‘m ini yaxshi tushunganligi tufayli ular daro- 
madidan ham soliq to ‘lashning alohida (o‘ziga xos) tartibini taklif etgan. 
Masalan, savdogarlarning savdo yig‘imining har 20 misqoli — oltindan 
bir misqoli savdo yig‘imi tarzida olingan. Ahamiyatli tomoni shundaki, 
birinchidan, soliq hissasi savdodagi olinadigan daromad hissasiga nisbatan 
kamayib borilishi ko‘rsatilgan, bu esa savdogarlami rag‘batlantiruvchi 
vositaga aylangan; ikkinchidan, agar savdogarlar Islom mamlakatlaridan 
kelgan bo‘lsa, daromadning 1/20 qismi miqdorida soliq belgilangan. Yana 
shu qoida biriktirilib qo‘yilganki, musulmon savdogarlardan olingan soliq, 
ulaming o ‘z mamlakatlaridagi soliq miqdori darajasida bo‘lishi ko‘zda 
tutilgan.
Bobur ishlab chiqqan soliq siyosati uzoq yillar musulmon mamlakat- 
larda qo‘llanilgan. Bu esa Bobur iqtisodiy tafakkur olami juda uzoqni 
ko‘zlovchi ilmiy asoslarga suyanganidan dalolat beradi. Bunday salohiyat 
uning vorislari, hamyurtlari qalbida unga nisbatan yanada chuqur hurmat 
va faxrlanish hissini tuydiradi.