50 HUJAYRA HAQIDAGI TA ’
LIMOT II BO‘LIM ho sil bo‘ladi. Vakuola tarkibida turli tuman organik birikmalar va tuzlar
uchraydi.
Vakuola shirasi hosil qiladigan osmotik bosim hujayraga suvning
o‘tishini
ta’minlaydi va uning tarang ya’ni,
turgor holatini vujudga keltiradi.
Bu o‘simliklarni mexanik ta’sirlarga nisbatan mustahkamligini ta’minlaydi.
Biz Yerda hayotning qanday boshlanganligini yoki dastlabki hujayra
qachon paydo bo‘lganligi haqida aniq ma’lumotlarga ega emasmiz. Biroq,
Yerda va uning atrofida atmosferada turli xil kimyoviy va fizik jarayonlar
natijasida oddiy organik moddalar hosil bo‘lganligi haqida taxmin qilishga
imkon beruvchi juda ko‘p dalillar mavjud. Bu sodda organik moddalar-
ning o‘zaro ta’siri natijasida murakkab moddalar va keyinchalik ulardan
esa biz hayot deb nomlagan tuzilma hosil bo‘lgan. Shuning uchun hayot,
binobarin hujayra ham o‘z rivojlanish tarixiga ega. Paleontologiya dalil-
lariga ko‘ra prokariot hujayralar bundan 3,5 mlrd. yil avval paydo bo‘lgan
deb taxmin qilinadi. Birmuncha murakkab tuzilishga ega bo‘lgan eukariot
hujayralar proka riot lardan kelib chiqqan deb faraz qilinadi. Bu taxmin-
larni tushuntiruvchi bir qator gipotezalar mavjud.
Simbioz gipotezasi. Simbioz ikki va undan ortiq turlarning birgalikda
yashashidir. Bunda ular bir-birlari bilan hamkorlik qilib yashaydi. Hu-
jayralar va hujayra ichida ham simbiotik munosabatlar mavjud. Xlorella
deb ataluvchi yashil suv o‘ti, ayrim infuzoriyalar sitoplazmasida fotosintez
jarayonini amalga oshiradi va xo‘jayin hujayrani ozuqa moddalar bilan
ta’minlaydi.
1. 2. 3. 4. o‘simlik hujayrasi hayvon hujayrasidan nimasi bilan farqlanadi?
Plastidalar qanday vazifalarni bajaradi?
Hujayraning taranglashishiga nima sabab bo‘ladi?
o‘simlik hujayrasining tuzilishini ta’riflang.
