311
Skinnerning g‘oyalariga ko‘ra bugungi kunda ijtimoiy, ta’lim olishning o‘zaro
tabiatida o‘quvchilarga faqat qabul qilishdan ko‘ra ko‘proq tajriba orqali bilim
berishni ishlab chiqish kerakligiga e’tibor qaratish lozim62.
Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interaktiv metodlar, innovasion texnologiyalar,
pedagogik va axborot texnologiyalarini qo‘llashga bo‘lgan e’tibor kundan-kunga
kuchayib bormoqda. Buning sabablaridan biri shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda
o‘quvchilar faqat tayyor bilimlarni egallashga o‘rgatilgan bo‘lsa, zamonaviy
texnologiyalar ular egallayotgan bilimlarni o‘zlari qidirib topishlariga,
mustaqil
o‘rganib, tahlil qilishlariga,hatto xulosalarni ham o‘zlari keltirib chiqarishlariga
o‘rgatadi. O‘qituvchi bu jarayonda shaxsning rivojlanishi, shakllanishi va bilim
olish orkali tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan
birga boshqaruvchilik va
yo‘naltiruvchilik vazifasini bajaradi.
Innovasion texnologiyalarning asosiy negizi-bu o‘qituvchi va o‘quvchining
belgilangan maqsaddan kafolatgan natijaga hamkorlikda erishishlari uchun
oldindan ta’lim jarayonini loyihalashdir. Demaq innovasiya o‘quv jarayoniga
yangilik olib kirish, o‘quv jarayonini o‘quvchi ehtiyoji, hohoshi va istaklariga
moslashtirish, o‘quvchini mustaqil mutolaaga o‘rgatish, bilimlarni tayyor holda
berish emas, o‘quvchilarning bilim olish malakalarini
shakllantirishga harakat
qilish demakdir
Ta’lim tizimidagi islohotlarning taqdiri DTS ishlab chiqilib, yangi darsliklar
avlodi yaratilgan, dastur va metodik qo‘llanmalar,
tavsiyalar ishlab chiqilgan
bugungi kunda asosan o‘qituvchi faoliyatiga bog‘liq bo‘lib qolmoqda. Chunki
o‘qituvchi faoliyati yangilanmasa ta’limda samaradorlikka erishib bo‘lmaydi.
Ma’lumki pedagogik faoliyat tug‘ma talant emas, yoki nasldan-naslga o‘tuvchi
xususiyat emas, balki uning asosida izlanish, ijodiy mehnat yotadi.
Ta’lim-tarbiya jarayonidagi innovasiyalar, ilg‘or pedagogik texnologiyalar,
yangiliklar, dars o‘tishning interfaol usullari o‘z-o‘zidan yoki
yuqoridan buyruq,
kursatma bilan ta’lim jarayoniga kirib kelmaydi, bu o‘qituvchi faoliyati va uning
motivasiyasiga bog‘liq bo‘lgan jarayondir.
62
Алекс Муур. Таълим бериш ва таълим олиш: педагогика, таълим дастури ва тарбия. Рутледж.
Иккинчи
нашр. 2012. 5
-
бет.
312
«Innovasion faoliyat» bu –ma’lum doiradagi
muammolarni yechish uchun
yangilikni kiritishga yo‘naltirilgan harakatgina emas, balki har qanday vaziyatdagi
muammolarni yechish uchun motivasion tayyorgarlikka ega bo‘lish hamdir”.
“Motivasiyaning turli xil qo‘shimcha mukammalligida Skot Barmen 4 ta asosiy
kategoriyani aniqlaydi:
1. Faoliyatning o‘zidagi qiziqishdan kelib chiqadigan xolat– ichki motivasiya.
2. Boshqa odamlarni hursand qiladigan xolat yoki vazifa – ijtimoiy motivasiya.
3. Yutuq motivasiyasi – bunda boshqalar bilan raqobatlashish maqsadida
vazifalarni yaxshi bajarish.
4. Ko‘makchi motivasiya – bunda motivasiya rag‘batlantirish yoki jazolash orqali
paydo qilinadi”63.
O‘qituvchilarni innovasion faoliyatga tayyorlash bir necha bosqichda, uzluksiz
malaka oshirish orqali amalga oshiriladi.
Dastlab o‘qituvchilarni innovasion faoliyatga psixologik jihatdan tayyorligini
shakllantirish kerak. Bunda o‘qituvchi yetakchi didaktik prinsiplardan
quyidagilarni bilishi kerak: pedagogik ko‘nikmalarni egallashga ehtiyoj bilan o‘z
faoliyatini o‘zgartirishga ehtiyoj o‘rtasidagi mutanosibliq pedagogik jarayonda
subyek va obyektning birgalikdagi ijodiyoti, yangi, shu davrgacha ma’lum
bo‘lmagan vaziyatlardan chiqib keta olishlik prinsiplari.
Ikkinchi bosqichda psixologik-pedagogik bilimlar
va pedagogik mahorat
shakllantiriladi.
Demaq ilm-fan, texnika, ishlab chiqarish va texnologiyaning rivojlanishi ta’lim
tizimida ham tub o‘zgarishlar sodir bo‘lishiga olib keladi. Ta’lim tizimining
modernizasiyasi davlat va jamiyat malakali kadrlarga, shaxsning esa sifatli ta’lim
olishga bo‘lgan ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda ro‘y beradi.
Ta’lim amaliyotida pedagogik texnologiyalarning qo‘llanilishi ta’lim tizimi
modernizasiyasining tarkibiy elementi hisoblanadi. Zamonaviy sharoitda ta’lim-
tarbiya jarayonlarini texnologiyalashtirish kam kuch va vaqt sarflagan holda
63
Алекс Муур. Таълим бериш ва таълим олиш: педагогика, таълим дастури ва тарбия. Рутледж. Иккинчи
нашр. 2012. 26
-
бет
313
kutilayotgan natijani qo‘lga kiritishga imkon beradi, o‘qitish sifatini yaxshilab,
samaradorligini oshiradi.
Pedagogik innovasiyalar pedagogik faoliyatga yangiliklarning izchil olib
kirilishini tavsiflaydi. Pedagogik innovasiyalarning didaktik imkoniyatlariga ko‘ra
ta’lim tizimi va jarayoni rivojlanib boradi. O‘qituvchining innovasion faoliyati
pedagogik jamoani harakatga keltiruvchi, olg‘a undovchi,
bunyodkorlikka
rag‘batlantiruvchi kuch sifatida namoyon bo‘lib, ta’lim jarayonining sifatini
kafolatlaydi. Shu sababli har bir o‘qituvchi innovasiyalarning mohiyatini to‘la
tushungan holda o‘z faoliyatiga izchil tatbiq eta olishi zarur
Dostları ilə paylaş: