314
amalga oshiriladi. Bundan farqli o‘laroq shaxsga yo‘naltirilgan texnologiyalarda
talaba ta’limning milliy modeli mohiyatiga ko‘ra
pedagogik jarayon markaziga
qo‘yiladi, uning rivojlanishiga va tabiiy imkoniyatlarini ro‘yobgachiqarishga qulay
shart-sharoitlar yaratib beriladi.
O‘quvchining o‘z-o‘zini bilishi, shaxsining o‘ziga xosligi, uning rivojlanish
darajasi, kelgusidagi orzu-maqsadlariga zrishish uchun qilayotgan xatti-harakatlari
zamirida puxta bilim olish, ta’limning keyingi bosqichiga tayyorlanish mujassam.
Uning qiziqishlari, fantaziyasi aniq maqsad sari yo‘naltirilgan bo‘lib, o‘z
manfaatlarini fanlardan Davlat ta’lim standartlari talablari asosida nafaqat minimal
darajadagi balki, maksimal darajadagi bilimlarni egallash bilan himoya qilishga
qodir bo‘lishi mumkin. Buning uchun esa, o‘qituvchilar tomonidan ularning intilish
va qiziqishlarini rag‘batlantirib borish katta ahamiyat kasb etadi.
Bunday
yondashuv orqali ta’lim jarayonini amalga oshirishda o‘quvchining bilim olish
jarayonini o‘z ichiga olgan, o‘qituvchi – o‘quvchi – o‘qituvchi munosabati
hamkorligi va erkin tanlash prinsipi uni tanlagan sohasi bilan shug‘ullanishdan
zeriktirmaydi, bilimlarini takomillashtirish sari undaydi.
Pedagog olimlar tomonidan ta’lim jarayonida shaxsga yo‘naltirilgan
yondashuvning asoslangan pedagogik texnologiyalari ishlab chiqilgan bo‘lib, u
quyidagilardan iborat: shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim;
hamkorlik pedagogikasi; –
adaptiv muloqot pedagogik texnologiyasi; o‘yin texnologiyasi; rivojlangan o‘qitish
texnologiyasi; muammoli o‘qitish texnologiyasi; differensial o‘qitish; individual
o‘qitish texnologiyasi.
Ushbu yo‘nalishlarning har birida ta’lim o‘kuvchi shaxsining qiziqishi, qobiliyati,
imkoniyati va shart-sharoitlari e’tiborga olinib tashkil etiladi. Ayniqsa, shaxsga
yo‘naltirilgan ta’limda o‘quvchida mustaqil
fikrlash orqali muammoli
vaziyatlardan chiqishga intilish malakasini shakllantirishga alohida urg‘u beriladi.
O‘qitish jarayonida, pedagogik texnologiyalar talablari asosida ifoda etilgan,
o‘quv maqsadlariga erishiladi. Ilmiy-texnik taraqqiyot jadallashgan davrda o‘qitish
samaradorligi, asosan, o‘quvchining o‘qitish jarayonidagi o‘rni, pedagogning unga
bo‘lgan munosabatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu yerda o‘qitish texnologiyasining ikki
turini ajratib ko‘rsatish mumkin: avtoritar va shaxsga yo‘naltirilgan.
Avtoritar
texnologiyada, pedagog yagona subyekt sifatda namoyon bo‘ladi,
o‘quvchilar esa faqatgina «obyekt» vazifasini bajaradi xolos. Bunda o‘quvchining
tashabbusi va mustaqilligi yo‘qoladi, o‘qitish majburiy tarzda amalga oshiriladi.
Odatdagi an’anaviy o‘qitish, avtoritar texnologiyaga taalluqlidir. Bunda, avvalo
Ya.A.Komenskiy tomonidan ifoda etilgan, didaktika tamoyillariga asoslangan
o‘qitishning «sinf-dars» tizimida tashkil etish nazarda tutiladi.
Hanuzgacha
dunyoda eng ko‘p tarqalgan o‘qitishning «sinf-dars» tizimi hisoblanadi, u quyidagi
xususiyatlari bilan ajralib turadi:
Dostları ilə paylaş: