Nazorat funksiyasi.
Turli mulkchilik shaklidagi korxonalar,
korxonalar huquqining kengayishi buxgalteriya hisobining nazorat
funksiyasini kuchaytirish talab qilinadi. Buxgalteriya xodimlari turli
xildagi resurslardan foydalanishni doimiy nazorat qilishi lozim.
Nazorat
- bu avvalambor, biznes rejada belgilangan iqtisodiy ko‘rsatkichlami
bajarilishini aniqlash jarayoni hisoblanadi.
Belgilangan
rejadagi
ko‘rsatkichlami
haqiqatda
erishgan
ko‘rsatkichlar bilan solishtirish natijasida
kerakli tuzatishlar biznes
rejaga kiritiladi.
Buxgalteriya hisobining maxsus usullari va amallari yordamida
nazoratning uchta turi yuritiladi: dastlabki - xo‘jalik
muomalasi sodir
bo‘lgungacha; joriy - xo ‘jalik muomalasini amalga oshirish; keyingi -
muomala sodir boMganidan so‘nggi.
Nazorat qilish quyidagiyo ‘nalishlar bo ‘yicha amalga oshiriladi:
- ishlab chiqarilgan, j o ‘natilgan va sotilgan mahsulotlaming
hajmi bo‘yicha reja va shartnomalaming bajarilishi;
- korxona mulklarining saqlanishini ta’minlash;
-
moddiy xomashyo, yoqilg‘i-energetika, mehnat va moliyaviy
resurslardan oqilona va samarali foydalanish;
- asosiy vositalar, amortizatsiya fondi va boshqa fondlardan
foydalanish;
- mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan haqiqiy xarajatlami
shakllantirish va ishlab chiqarilgan mahsulotlar (bajarilgan
ishlar va
ko‘rsatilgan xizmatlar) tannarxini hisoblash;
- realizatsiya qilingan mahsulot (ish va xizmat)laming to ‘la
tannarxini shakllantirish;
- turli xarajat smetalarining bajarilishi (masalan,
vakillik
xarajatlari, tijorat va reklama xarajatlari);
- korxonaning turli ichki xo ‘jalik bo‘linmalari faoliyati: ishlab
chiqarish sexlari, uchastkalari, oila (jamoa) pudratlari va sh.k;
- moliya bozorida ishtirok etish bilan bog‘liq muomalalar
bo‘yicha (aksiyalar, obligatsiyalar va sh.o‘.);
- korxona faoliyatining moliyaviy natijalarini shakllantirish va
23
soliqqa tortiladigan bazani, hamda taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan
zarar)ni aniqlash;
- mahsulot ishlab chiqarish va realizatsiya qilish bilan bog‘liq
xarajatlami kamaytirish;
- shubhali qarzlar bo‘yicha rezervlar va boshqa maxsus fondlami
yaratish hamda ulam ing ishlatilishi;
-
korxonaning moliyaviy ahvoli, hamda raqobatchi korxonalar
to‘g ‘risida m a’lumot to ‘plash;
- moliyaviy hisobot va boshqa turdagi hisobotlami tuzish.
Hisob jarayonining axborotlami to‘plash, o ‘lchash, ro‘yxatga
olishdan tortib, to zamr bo‘lgan oraliq, natijaviy va hisobot
ko‘rsatkichlarini olish bilan yakunlanadigan barcha bosqichlarida
kompyuter
va
boshqa
tashkiliy-texnik
vositalardan
foydalanish
buxgalteriya hisobining boshqaruv tizimidagi nazorat funksiyasini
kuchaytirishga doir vazifalami bajarishga yordam beradi.
Korxona m ablag‘larining
butun doiraviy aylanishi, ulaming
vujudga kelish manbalari va xo‘jalik jarayonlari buxgalteriya hisobida
aks ettiriladi. Sifatli hisob axborotlari ishlab chiqarishning barcha
bosqichlarida nazorat o ‘matish, zarur bo‘lganda korxona va uning
bo‘linmalari faoliyatining butun tafsilotini nazorat qilish,
uni tahlil qilish
va ushbu axborotlar asosida boshqaruvning barcha pog‘onalarida
tegishli boshqaruv qarorlarini tayyorlash, asoslash va qabul qilishga
imkoniyat yaratadi.
Dostları ilə paylaş: