Bizga m a’lumki, korxona faoliyatida ishlatiladigan xo‘jalik
mablag‘lari va ulaminig tashkil topish manbalari turli bo‘lib, ulami
o ‘lchov birliklari,
shakl va tuzilishlari, tashkil topishlari har xil
ko‘rinishga egadir. Korxona x o ‘jalik faoliyatida ro‘y beradigan x o ‘jalik
jarayonlari natijasida m ablag‘ va ular tashkil topish manbalari ham
miqdor, ham hajm jihatdan o ‘zgarishi ham tabiiy holdir.
Demak, ular hisobini yuritish uchun yagona o ‘lchov birligi -
puldan
foydalanmaslikni
iloji
y o ‘q.
Korxona
mulki
hisobi
yuritilayotganda, ular baholanadi.
Baholash
- xo‘jalik m ablag‘lari, majburiyatlar va x o ‘jalik
jarayonlarini pul o ‘lchov birligida aks ettirish usulidir.
X o ‘jalik mablag‘larini baholash
uchun haqiqiy tannarx faqat
ta’minot, ishlab chiqarish va realizatsiya jarayonlari bilan bog‘liq
xarajatlami buxgalteriya hisobida aks ettirish natijasida olinishi mumkin.
Hisob-kitob asosida tannarxni aniqlash usuliga kalkulyatsiyalash deb
ataladi. Baholash va kalkulyatsiyalash buxgalteriya hisobi metodining
asosiy usullaridan bo‘lib, ularsiz buxgalteriya hisobining muhim
umumlashtimvchi
qiymat
o ‘lchovlari
to ‘g ‘risidagi
axborotlami
shakllantiradigan tizim sifatidagi asosiy tavsifi ro‘yobga chiqmaydi.
Erkin iqtisodiyot sharoitida har bir xo‘jalik yurituvchi
subyekt aktivlari,
passivlari, xo‘jalik jarayonlari va ulaming natijalari o ‘zlarining aniq
ifodasini qiymat shaklida aks ettirishi lozim. Xarajatlar va ishlab
chiqarish natijalari, soliq, bank va boshqa kredit muassasalari,
korxonalar hamda tashkilotlar bilan o ‘zaro munosabatlar,
xodimlar bilan
hisob-kitoblar, xususiy kapital va kapital qo‘yilmalaming harakati faqat
qiymat shaklida aks ettirilishi mumkin va tegishli tarzda baholashni
talab etadi.
Baholash
va kalkulyatsiya xo ‘jalik
k o‘rsatkichlarini
pulda
ifodalash uchun foydalaniladigan buxgalteriya hisobi obyektlarini pulda
o ich a sh usulidir. Bu usuldan foydalanish tovar -
pul munosabatlarining
mavjudligi bilan shartlangan.
Bunday iqtisodiyotni rivojlantirish
vositasi, qurollari hisoblangan
Dostları ilə paylaş: