Fяxrяddиn mustafayev

Genetika
– 
bütün biologiya elmlərini birləşdirən, onları istiqamətləndirən, 
materiyanın canlı aləminin mütəşəkkilliyinin mövcud olan səviyyələrində 
(molekulyar, submolekulyar, hüceyrə, toxuma, orqan, orqanlar, üzvlər sistemi, 
orqanizm və populyasiya), onun iki başlıca prioritetinin-irsiyyət və dəyişkən-
liyin, eləcədə ontogenezin, cinsiyyətin, çoxalmanın fəlsəfi, dialektik qanunlar 
əsasında və onunla dialektik vəhdətdə öyrənilməsi ilə məşğul olan bəşəri, 
planetar əhəmiyyətli, mütərəqqi düzxətlə yüksələn, dinamik sürətlə inkişaf 
edən, fundamental-tətbiqi və nəzəri xarakterli elm sahəsidir.
Əgər genetika 
elminin əsas tədqiqat obyektləri-hüceyrə, onun orqanoidləri və komponentləri, 

---

8 
xüsusilə xromosomlar və genlər olmasaydı, canlı materiyanın və onun 
amillərinin mövcudluğu heç bir vəchlə mümkün olmazdı. Çünki canlıların bütün 
həyat fəaliyyəti, çoxalması, böyüməsi, inkişafı, fizioloji və biokimyəvi 
prosesləri, nəslin davamı, əlamət və xassələrin gələcək nəsil törəmələrinə 
keçməsi, populyasiyaların dayanıqlı inkişafı və s. məhz genetikanın əsas tədqiqat 
obyekti sayılan hüceyrə, xromosom və genlər vasitəsilə təmin və icra olunur. 
Genetika elminin molekulyar biologiyanın, seleksiyanın, təbabətin, baytarlıq 
təbabətinin, 
bitkiçiliyin, 
heyvandarlığın, 
gen 
mühəndisliyinin, 
biotexnologiyanın, tibbi biologiyanın, ekologiyanın və ətraf mühitin 
mühafizəsinin, ekoloji genetikanın, təkamülün öyrənilməsinin inkişafı və tərəq-
qisində çox böyük rolu vardır. Bütün qeyd edilənlərə baxmayaraq, genetika 
elminin başlıca prioriteti irsiyyət, dəyişkənlik, ontogenez, onların yaranma 
mexanizmi və dinamikasının öyrənilməsindən ibarətdir. Baytarlıq təbabəti 
genetikası isə daha geniş diapozona malik planetar, regional və lokal 
problemlərin-bütün növ heyvanların, quşların, arıların, balıqların genetik 
aspektlərinin fəlsəfə və təbabət elmləri ilə qarşılıqlı, qırılmaz bağlılıq formasında 
öyrənir. Müasir genetika elminin aşağıdakı istiqamətləri vardır: 
– Heyvanların ümumi genetikası və biometriya 
– Tibbi genetika 
– Baytarlıq təbabəti genetikası 
– Aqronomluq genetikası (bitkiçilik genetikası) 
– Molekulyar genetika 
– İmmunogenetika 
– Fizioloji genetika 
– Ekoloji genetika 
– Biokimyəvi genetika 
– Populyasiya genetikası 
– Genetika mühəndisliyi 
– Riyazi genetika 
– Ontogenezin genetikası 
– Mutagenez 
– Sitogenetika 
– Genetik bioetika 
Materiyanın canlı aləminin təkamülünü təmin edən başlıca amillər irsiyyət 
və dəyişkənlik hesab olunub.