Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

Mavzu: bu bolalar o‘ynayaptilarmi? 
4 yoshli bolalar bilan to‘la guruh xonasi, tarbiyachi xonaga katta bo‘sh 
karton quti olib keladi va pazandachilik burchagiga qo‘yadi. U yerda ikkita qiz va 
ikkita bola o‘ynaydi. Tarbiyachi xozirgina bolalarga kata sholg;om haqaida ertak 
aytib bergandi. Song bolalarga birin ketin ro‘l tanlashadi, kimdir fermer, boshqasi 
sholg‘omdir. Fermer kata qutini o‘z uyi deb faraz qiladi. Hammalari quti ichiga 
lirib olishgach, tarbiyachini chaqirib, ular nimalar qilishganini aytib berishadi. 
O‘yinning kuchi 
O‘yin faoliyati bola hayotining asosiy mazmunini tashkil etadi, u mehnat va 
ta’lim bilan uzviy aloqada bo‘lgan holda yetakchi foliyat sifatida namoyon bo‘ladi. 
Tadqiqotchilar o‘yinning ahamiyati, qadri, uning shartliligi xamda, ijtimoiy xulqni 
shakllantirishda, shaxsning jamiyatdagi o‘z o‘rnini belgilab olishi, uning muomala 
chog‘idagi xatti-harakatlarini aniqlab olishi hamda miyaning keying 

---

532 
o‘rganiladigon mavzuga tayyorlanishida juda kata ahamiyatga ega ekanligi 
takidlaydilar. 
Tug‘ilganidan boshlab yoshgacha bo‘lgan darda, yani bolaning aqliy 
qobilyatlari jadal rivojlanayotgan davrda o‘yin juda muhim ekanligini alohida 
uqtiradilar 
O‘yin-inson o‘zligini namoyon qilishi uning takomillashuvi, usulidir. U 
maktabgacha yoshdagi bolalar hayotining asosini tashkil qiladi. O‘yinda shaxsdagi 
mavjud barcha jihatlar ishga tushadi. Bola harakat qiladi, gapiradi, o‘ylaydi, o‘yin 
davrida bolaning xayoli, xotirasi faol ishlaydi, ta`sirchanlik va iroda sifatlari 
namoyon bo‘ladi. 
O‘yin bolalikning hamrohi. 
O‘yin muhimdir. Bolaga yo‘naltirilganmaktabgacha ta’lim muassasasi. Joan 
Moyer, 1999. 
Akademik muvaffiqiyatga erishish uchun qilinayotgan siquv va bugungi 
bolalarning o‘yinga bo‘lgan ehtiyoji ortib ketdi. Degan ikkita xato tushuncha 
maktabgacha ta’lim muassasalarida “boshlang‘ich ko‘nikmalar”ga qat’iy urg‘u 
berilishiga sabab bo‘ldi. Ilk davrlardagi rivojlanishining asosiy manbai o‘yin 
xisoblanadi bolaning mukammal rivojlanishi o‘yin orqali amalga oshiriladi. O‘yin 
bolaning ilm o‘rganish jarayonida, ayniqsa intelektual o‘sishida bugungi kunda 
eng muhim vositachi qolmoqda, ayniqsa maktabgacha ta’lim muassasalarida. 
Buning ustiga eng so‘ngi ilmiy tekshuruvlar o‘yin orqali o‘rganilmagan bilim tez 
yoddan ko‘tarilgani tasdiqlaydi. O‘yin nafaqat materiallar va jihozlardan 
foydalanishdan tashkil topgan balki sovodxonlik va fikrlar xilma-xilligini 
shakllantirishda foydalaniladigon so‘zlar va fikrlardan iborat. Bundan tashqari 
o‘yin muommo yechishko‘nikmasini shakllantirishga undab ijodkorligini 
rivojlantiradi. Ijtimoiy va hissiy rivojlanishlar ham o‘yin orqali amalga oshiriladi, 
o‘yin umumiy rivojlanishni ta’minlaydi, faollashtiradi. 

---

533 
Lawrence Frankning (1964) fikrlari bugundi kungacha o‘z axamiyatini 
yo‘qotmagan: “bolami mustaqillik bilan tanishtirishga undaydigon, mustaqil 
o‘rganishga yo‘naltiradigon va dunyoni faol kashf qilishga chorlaydigon o‘yin
konsepsiyasi bolaning umumiy rivojlanishini kafolatlaydi… bu ta’lim tizimining 
qadriyatlarimizni va shaxsning mukammal rivojlanishga qo‘ahmoqchi bo‘lgan 
g‘ayratimizning tarjimasidir.”(73-bet) 
Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachilari soha mutaxassislarining quyidagi 
gaplariga qo‘shilyaptilar: bolaga yo‘naltirilgan mashg‘ulotlar, bolaning har 
tomonlama yani to‘rtta kategoriyasining hammasini qamrab olishi zarur.