Жаxон географияси маърузалар

Jahonda urbanizatsiya darajasi eng yuqori va eng past bo’lgan davlatlar: 
(foiz hisobida 2005-yil) 
1. Singapur – 100% 
1. Ruanda – 6% 
2. Belgiya – 97 %
2. Butan – 7% 
3. Quvayt – 96 %
3. Burundi – 9% 

---

27 
4. G’arbiy Sahroi Kabir – 96 % 
4. Oman – 13% 
5. Venesuela – 93 %
5. Uganda – 15% 
Urbanizasiya darajasi 90 yillari rivojlangan davlatlarda 72 % ni, rivojlanayotgan 
mamlakatlarda 33 % ni tashkil etadi. Urbanizasiya darajasi avvalo mamlakatning 
taraqqiyot darajasiga bog’liq.Ayni paytda shaharlarda ekologik holatni yomonlashuvi 
suburbanizasiyaga sabab bo’lmoqda. 
Urbanizasiya darajasiga qaramay dunyo aholisining yarmidan ortig’i qishloqlarda 
yashamoqda. Hozirda dunyoda qishloqlarning umumiy soni 20 mln.ga 
etdi.Qishloqlarda aholi g’uj va tarqoq joylashadi.Qishloqlarda aholining g’uj bo’lib 
yashashi Rossiya, Horijiy Evropa, Xitoy, Yaponiya uchun xos. Tarqoq joylashishi esa 
fermer xo’jaliklar rivojlangan mamlakatlarda AQSH, Kanada, Avstraliya uchun xos. 
Dunyoda jami 4000 ga yaqin etnik birliklar mavjud bo’lib, ular soniga va tiliga 
ko’ra klassifikasiyalanadi. Eng katta xalq-xitoylar 1,1 mlrd. kishi bo’lsa, eng kichigi 
vedd yoki botoku qabilalari 1000 kishini tashkil etadi. 
Etnik chegaralar bilan siyosiy chegaralar mos tushganda bir millatli davlatlar 
tashkil topadi. Masalan: Bolgariya, Vengriya, Pol
ь
sha, Yaponiya, orol davlatlar va 
h.k. Ikki millatli mamlakatlarga Kanada, Belgiya. Ko’p millatli davlatlarga federativ 
davlatlar kiradi. Bunday mamlakatlarda milliy nizo va munosabatlar murakkab 
bo’ladi. Masalan: Rossiya, sobiq YUFSR, JAR, Hindiston, Indoneziya va h.k. 
Dunyo aholisi diniy tarkibiga ko’ra 3 ta jahon diniga va bir necha milliy dinlarga 
bo’linadi: 
1. Xristian dini 3 mazhabga: katolik, protestant va pravoslavga bo’linadi. 1 mlrd. 
kishi e’tiqod qiladi. Markazi-Vatikan. 
2. Islom dini. 1mlrd. ga yaqin kishi e’tiqod qiladi. Asosan Osiyo, SHimoliy va 
Sharqiy Afrika davlatlarida tarqalgan. Markazi-Makka. 
3. Budda dini Sharqiy va Janubi-Sharqiy Osiyoda. 250 mln kishi e’tiqod qiladi. 
Milliy dinlarga: Hindistonda induizm, Xitoyda konfutsianlik va daosizm, 
Yaponiyada sintoizm, Mongoliyada lamachilik (shuning uchun aholi o’smayapti, har 
2 bolaning biri monax, barcha erkak aholining 40% i monax). Agar lamachilik 
bo’lmaganda Mongoliya aholisi 10 mln kishiga etar edi. 
Din aholini ko’payishiga ham ta’sir etadi. Masalan: Ispaniya va Lotin Amerikasi 
mamlakatlarida erkaklarga 14 yoshdan, ayollarga 12 yoshdan nikoh qurish diniy 
ruxsat etilgan. Ular katoliklar mazhabiga kiradi. 
Jahon dinlarining muqaddas joylari: 
Xristian dinining katolik mazxabi uchun – Vatikan, Xristian, musulmon va 
iudaistlarning muqaddas sajdagohi – Yerusalim, musulmonlarning muqaddas 
sajdagohi – makka va Madina, Buddistlarning muqaddas sajdagohi – Lumbin 
(Nepal), Induistlarning muqaddas markazi – Baranas (Varanasi) va Ganga, 
Daosistlarning muqaddas sajdagohi – Pekin kabi joylar hisoblanadi. Lamachilarning 
diniy markazi – Lxasa (Xitoy).