Жаxон географияси маърузалар

Mavzu: Dunyo qishloq xo’jaligi va atrof-muhit muhofazasi. 
Minglab yillar davomida kishilarning qishloq xo’jaligi bilan shug’ullanishi atrof-
muhitga katta ta’sir ko’rsatib kelgan.Tabiiy landshaft o’rnida antropogen landshaft 
shakllandi.Hozirda Antarktidadan tashqari barcha materiklarda antropogen 
landshaftni ko’rish mumkin.Dehqonchilik va chorvachilikni ekstensiv rivojlantirilishi 
(atrof-muhitga) erlarni haydash va o’rmonlarni kesish orqali kuzatiladi. 
Qo’riq yerlarning o’zlashtirilishi hozirda ayniqsa, Osiyo,Afrika va Lotin Amerikasi 
mamlakatlarida kuzatilmoqda.Intensiv qishloq xo’jaligi rivojlangan (Yevropa va 
Shimoliy Amerika mamlakatlarida) mamlakatlarda atrof-muhitga kuchli ta’sir 
kuzatilmoqda.Sababi intensiv qishloq xo’jaligi uchun ximiya sanoati va 
mashinasozlik sanoati mahsulotlari yetakchi hisoblanadi.Masalan: hozirda jahon 
qishloq xo’jaligida 100000ga yaqin ximiyaviy preparatlar qo’llanilmoqda.Har yili 
dalalarga 500mln.t. kimyoviy o’g’it va 4-5 mln.t. turli xil ximiyaviy zaharli moddalar 
sepilmoqda. 
Qishloq xo’jaligini kimyolashtirishdan katta iqtisodiy foyda olinadi,lekin 
pestisidlar,gerbisidlar(o’simliklarga qarshi), insektisidlar(hashorotlarga qarshi) atrof-
muhitni,ayniqsa,mln. yillar shakllangan ekologik muvozanatni kuchli zararlaydi. 
Dunyo bo’yicha qishloq xo’jaligi ximiyalashtirishdan yiliga 400000dan -
2mln.gacha 
odam 
zaharlanmoqda.Bularning 
asosiy 
qismi 
rivojlanayotgan 
mamlakatlarning qishloq aholisidir.Masalan: paxta yakka hokimligi davrida qishloq 
atrofida ba’zan odamlar ustidan samolyot va OVXlarda dori sepishgan. 
AQSH va boshqa rivojlangan mamlakatlarda qishloq xo’jaligida zaharli 
moddalarni 
qo’llash 
butunlay 
taqiqlangan.Ximiyaviy 
o’g’itlar 
(fosforli,kaliyli,azotli)ni erlarga muttasil yiliga solish tuproqning tabiiy xususiyatini 
yo’qotadi,strukturasini buzadi,foydali tuproq hayvonlari va mikroorganizmlarini 
kamaytirib 
yuboradi 
yoki 
butunlay 
yo’qotadi.Masalan: 
tuproq 
chuvalchanglarini,tuganak bakteriyalarni.Organik o’g’itlar esa buning aksi. 
XX-asrning 80-yillaridan boshlab, dastlab AQSH va G’arbiy Yevropa davlatlarida 
qishloq xo’jaligi zararkunandalariga qarshi biologik kurash usuli rivojlandi. Baliq 

---

61 
ovlash bilan insoniyat qadimdan shug’ullanadi.Hozirda dunyoda 15mln. kishi baliq 
ovlash bilan shug’ullanadi.