Gənc təDQİqatçI, 2020, VI cild, №1

Eksperimental hissə
. Xəstəliyin yayılması (P) və intensivliyi və ya inkişaf dərəcəsi (R) 
M.İ.Dementyevaya (1985) görə hesablanmışdır. Xəstəliyin yayılması- vahid sahədə xəstə bitkilərin 
miqdarını göstərir və aşağıdakı düsturla müəyyən edilir; 
P=

---

BİOLOGİYA, TİBB VƏ AQRAR ELMLƏR
 
89 
Burada, P-xəstəliyin yayılması, %-lə; 
n-nümunədə olan xəstə bitkilərin miqdarı; 
N-müayinə edilmiş bitkilərin ümumu miqdarı. 
Xəstəliyin intensivliyi və ya inkişaf dərəcəsi isə aşağıdakı düsturla hesablanır; 
R=
. 
Burada, R-xəstəliyin inkişaf dərəcəsi və ya intensivliyi, %-lə; 
N-hesabat altında olan ( sağlam və xəstə bitkilər daxil olmaqla) bitkilərin ümumi sayı; 
K-hesabat şkalasında olan ən yüksək ball; 
𝝨
(a.b)-xəstə bitkilərin (a) sayınin, yoluxduqları bala (b) vurma hasilinin cəmi.
Təhlil və müzakirə.
2018-2019-cu tədqiqat illərində L.A.Hüseynova nar bitkisinin (Punica 
L.) əsas və ən geniş yayılmış antraknoz və ya dəmgil ( Sphaceloma punicae Bitank. et Jenk.) və ziti-
oz meyvə çürüməsi ( Zythia versoniana Sacc.) xəstəliklərini aşkar etmiş, həmçinin nar bağının ümu-
mi mikobiotasını tədqiq etmişdir. 
Xəstəliyin adı 
Etiologiya
sı və ya 
mənşəyi 
Bioloji 
qrupu 
Bitkinin sirayətlənən 
orqanı 
Fitopatogenin 
qışlama yeri
Antraknoz və ya 
dəmgil(Sphaceloma 
punicae)
Mikoz 
(göbələk 
mənşəli) 
Nekrotrof 
Yarpaq,saplaq,zoğ və 
yaşıl meyvələr 
Yarpaq və 
toxumluqlarda
Zitioz meyvə 
çürüməsi(Zythia ver-
soniana) 
Mikoz 
Nekrotrof 
Yarpaq, budaq, gövdə, 
çiçək, meyvə, kök 
boğazı və 
meyvəayaqcığı 
Tökülmüş meyvə 
və yarpaqlar, 
budaqlar, bitki 
qalıqları 
Boz çürümə və ya 
botritioz(Botrytis 
cinerea) 
Mikoz 
Nekrotrof 
Çiçək,qönçə,toxumluq 
və meyvə 
Meyvələrdə, bitki 
qalıqlarında 
Alternarioz və ya qara 
çürümə (Alternaria 
sp.)
Mikoz 
Nekrotrof 
Yetişməkdə olan 
meyvələr 
Tökülmüş 
meyvələr, bitki 
qalıqları 
Penisillioz meyvə 
çürüməsi(Penicillium 
sp.) 
Mikoz 
Nekrotrof 
Meyvələr 
Meyvə və bitki 
qalıqları 
Aspergillioz meyvə 
çürüməsi(Aspergillus 
niger) 
Mikoz 
Nekrotrof 
Yarpaqlar və 
meyvələr 
Yarpaq və 
meyvələrdə 
Cədvəldən də göründüyü kimi, Gəncə-Qazax (qərb) coğrafi bölgəsinin nar plantasiyalarının 
mikobiotası olduqca zəngindir. Məhz bu səbəb “Gəncə-Qazax coğrafi bölgəsində nar bitkisinin xəs-
təlik törədicilərinin növ tərkibinin öyrənilməsi və başlıcalarına qarşı mübarizə üsullarının təkmilləş-
dirilməsi” mövzusunda tədqiqat aparmaq zəruriyyətini ortaya çıxartmışdır. 
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, 2018-2019-cu tədqiqat ilində ən çox antraknoz və ya dəmgil 
(Sphaceloma punicae Bitank. et Jenk.) və zitioz meyvə çürüməsi ( Zythia versoniana Sacc.) kimi 
xəstəliklərə təsadüf edilmişdir.