Mavzu. Shaxs ijtimoiylashuvi va ijtimoiy xulq-atvor (1 ma’ruza) Reja

«Endopsixika» va «Ekzopsixika» haqida tushuncha
. Yuqorida ta‘kidlab 
o‗tilgan ilmiy muammolardan birinchisi bir shaxsni boshqa odamlardan ajratib 
turadigan individual tuzilishiga ega ekanligidir. Ushbu yaqqol psixologik 
muammoni hal qilish shaxsning mazkur tuzilishining ichki sharoitlarida 
ifodalanuvchi xulq-atvorni oldindan bashorat qilish imkoniyatini yaratadi. Mazkur 
masalaning qo‗yilishi dastavval ta‘lim va tarbiya ehtiyojlaridan, tashkilotchilikka 
oid faoliyat sohalari va boshqa ehtiyojlar zamiridan kelib chiqadi. Lekin bu 

---

masalani ilmiy asosda hal qilish boshqa muammoni, ya‘ni shaxsni toifalarga 
ajratish (tipologiya), uning eng muhim, mukammal tuzilishini aniqlash bilan 
bog‗liqdir. Darhaqiqat, shaxs tipologiyasi, shaxsni tipologik tahlil qilishning eng 
nozik, ibratli jihatlarini cheklab o‗tish, u haqida yetarli darajada to‗la tasavvurga 
ega bo‗lishni xoxdasak, uning eng umumiy tasvi-rini umumlashgan tarzda 
ta‘kidlab o‗tish lozim. 
Shaxs tuzilishi bilan bog‗liq bo‗lgan ikkinchi masala esa bunday tuzilishning bir 
qancha tarkibiy qismlarga ajratishni taqozo etadi, binobarin, ushbu bo‗laklarning 
yig‗indisi yaxlit inson shaxsini vujudga keltiradi. Jahon psixologiyasi fanida 
psixologlar shaxsni psixologik tuzilishining tarkibiy qismlarini turli mohiyatiga 
asoslanib turkumlarga ajratishni (klassifikatsiyalashni) tavsiya etmoqdalar. 
Hozirgi zamon jahon psixologiyasida biologik (tabiiy) va ijtimoiy (sotsial) omil 
(faktor)ning, voqelikningta‘siri ostida shakllangan inson shaxsida ikkita muxim 
qism bo‗lganligini tasdiqlovchi nazariya yuksak mavqeni egallab turibdi. 
Mazkur 
nazariyaga binoan «ichki psixik» («endopsixik» — yunoncha «endo» ichki 
degan ma’no-ni bildiradi)
qismlarga ajratiladi, degan g‗oyani ilgari suriladi. 
Ushbu talkinga ko‗ra «