Konsepsiyasi

0 
1 
2 
3 
14-rasm. 
Murakkab foizlar boʻyicha diskontlash sxemasi 
 
Masalaning tahliliy echimi quyidagi koʻrinishga ega boʻladi: 
PV =100/(1 +0,08)
3
 = 79,38 birlik. 
 
Murakkab foizlar boʻyicha diskontlash jarayonini ham Micrososft Excel dasturidan 
foydalangan holda hisoblash mumkin. Masalan, 1 birlik summani turli xil murakkab 
foizlarda diskontlash natijalari quyidagi jadvalda keltiramiz (5- jadval). 
5-jadval 
1 birlik summani turli xil murakkab foizlarda diskontlash natijalari 
Yillar 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
Joriy 
qiymat 
(d=10%) 
 
1,00 
 
0,91 
 
0,83 
 
0,75 
 
0,68 
 
0,62 
 
0,56 
 
0,51 
 
0,47 
 
0,42 
 
0,39 
 
0,35 
85,73/1.08 
92,60/1.08 
100/1.08 
Vaqt 
79,38 
100/1.08 
100 

---

Joriy 
qiymat 
(d=15%) 
 
1,00 
 
0,87 
 
0,76 
 
0,66 
 
0,57 
 
0,50 
 
0,43 
 
0,38 
 
0,33 
 
0,28 
 
0,25 
 
0,21 
Joriy 
qiymat 
(d=20%) 
 
1,00 
 
0,83 
 
0,69 
 
0,58 
 
0,48 
 
0,40 
 
0,33 
 
0,28 
 
0,23 
 
0,19 
 
0,16 
 
0,13 
 
Jadval ma‘lumotlaridan koʻrinib turibdiki, foiz stavkasi qancha yuqori boʻlsa joriy 
qiymat miqdori ham shunchalik past boʻladi. Bu holat yuqoridagi jadval ma‘lumotlari 
asosida shakllantirilgan grafikda yaqqol oʻz aksini topgan (15-rasm). 
15-
 
rasm. 
1 birlik summani turli xil murakkab foizlarda diskontlash 
natijalari 
 
PV 
miqdor ham operatsiyalar davomiyligi va foiz stavkalarga bevosita bogʻliq. Ya‘ni 
r 
va 
n 
koʻrsatkichlar qanchalik yuqori boʻlsa, joriy qiymat shunchalik past boʻladi. 
Agar foiz hisoblash bir yilda 
m 
marta amalga oshiriladigan boʻlsa bunda 
PV 
miqdor 20-formuladan kelib chiqqan holda quyidagicha aniqlanadi: 
(4.21) 
Foiz stavkasi va operatsiya davomiyligini hisoblash 
4.16 va 4.20-formulalardan kelib chiqqan holda 
r 
va 
n 
koʻrsatkichlarini aniqlash 
mumkin. 
FV, PV 
va 
n 
koʻrsatkichlari ma‘lum boʻlgan holatlarda 
r 
foiz stavka quyidagi 
formula boʻyicha aniqlanadi: 
(4.22) 

---

Masalan, bankka 4 yil oldin joylashtirilgan 10 000 birlikdagi summa 
bugunga kelib 14 641 birlikni tashkil etgan. Operatsiya boʻyicha foiz 
stavkasi (daromadlilik)ni aniqlang. 
r = 
(14 641/10 000)
1/4
– 1 
= 
0,10 (10%). 
Operatsiya davomiyligi 
n 
logarifmlash orqali quyidagicha aniqlanadi: 
(4.23) 
Masalan, bankka yillik 10%lik stavka bilan 10 000 birlikdagi summa 
joylashtirilgan boʻlib, bugunga kelib 14 641 birlikni tashkil etgan. 
Operatsiya muddatini aniqlang. 
r = 
log(14 641/10 000) / log (1+0,1)
= 
4 yil. 
Moliyaviy operatsiyalarda uzluksiz foizlardan qisqa oraliq vaqtlar uchun 
koʻp marotaba foizlar hisoblanadigan holatlarda foydalaniladi. Bunda har 
kun, har soat, har minut va hattoki har bir sekund uchun yillik foiz stavkasi 
asosida foizlar hisoblash amaliyotini misol sifatida keltirish mumkin.