Xirurgik kasalliklar

PERITONITLAR 

 

Qorin pardasining anatomik-fiziologik xususiyatlari 

Qorin  pardasi  qorin  devorining  ichki  yuzasini  va  qorin  bo’shlig’ida 

joylashgan  a’zolarni  qoplab  turadigan  yupqa  seroz  pardadan  iborat.  Pardaning 

qorin  devorini  ichki  yuzasini  qoplab  turgan  qismini  parietal  qorin  pardasi 

(qalinligi  90-130  mkm)  va  ichki  a’zolarning  kattagina  qismini  qoplab  turgan 

qismini vistseral qorin pardasi (qalinligi 45-75 mkm) tashkil etadi. 

Qorin  pardasi  yuzasining  umumiy  sathi  ≈2  m

2 

atrofida  bo’lib,  erkaklarda 

qorin  pardalari  orasidagi  bo’shliq  yopiq  bo’ladi,  ayollarda  esa  tashqi  muhit 

bilan,  bachadon  va  uning  naylari  orqali  aloqada  bo’ladi.  Odatda,  qorin 

bo’shlig’ida normal sharoitda ichki a’zolar yuzasini namlab turadigan, me’da va 

ichaklar  peristaltikasini  osonlashtiradigan  oz  miqdorda  (≈20  ml  gacha)  tiniq 

seroz  suyuqlik  bo’ladi.  Qorin  pardasi  poligonal  mezoteliy  va  biriktiruvchi 

to’qima  qavatlaridan  iborat  bo’lib,  qon  tomirlar,  limfatik  tomirlar,  hamda  nerv 

tolalari bilan mo’l ta’minlangan.  

Qorin  pardasining  bunday  boy  vaskulyarizatsiyasi,  uning  bo’shlig’ida 

bo’lgan  suyuqlikni  so’rish  xususiyatiga  va  yallig’lanish  jarayonida  ishtirok 

etganida  –  ekssudatsiya  qobiliyatlariga  ega  qiladi.  Bu  xususiyat  qorin 

pardasining  diafragmal  yuzasidagi  sathida  suyuqlikni  so’rish  ko’proq  darajada, 

kichik  chanoq  sohasida  esa  kamroq  darajada  rivojlangan.  Qorin  pardasining 

diafragmal  yuzasining  bu  xususiyati,  uning  proksimal  qismlari  va  plevra 

varag’ining bazal qismlarini bog’lab turadigan limfatik tomirlar bilan birgalikda, 

yallig’lanish  jarayonining  qorin  bo’shlig’ining  yuqori  qavatidan  plevra 

bo’shlig’iga o’tishiga imkon tug’diradi. 

Parietal  qorin  parda  sezuvchan  somatik  nervlar  (qovurg’alararo  nerv 

tarmoqlari) bilan innervatsiyalanadi. Shu tufayli parietal qorin parda har qanday 

ta’sir  (mexanik, kimyoviy  va  b.)  turiga  sezuvchan  bo’ladi,  bo’ladigan  og’riqlar 

esa  mahalliy  (lokal),  chegaralangan  (somatik  og’riqlar)  holda  o’tadi.  Vistseral 

---

 

536 

qorin  parda  vegetativ  (parasimpatik  va  simpatik)  innervatsiyaga  ega  bo’lib, 

somatik  innervatsiyaga  ega  emas.  Shunga  ko’ra  vistseral  qorin  parda 

ta’sirlanganda  paydo  bo’ladigan  og’riqlar  tutish  xarakteriga  ega,  ya’ni  lokal 

emas  (vistseral  og’riqlar).  Kichik  chanoq  qorin  pardasi  somatik  innervatsiyaga 

ega  emas.  Bu  hol,  kichik  chanoq  bo’shlig’idagi  qorin  pardasining  yallig’lanish 

jarayonlarida,  oldingi  qorin  devori  mushaklarining  himoya  tarangligi 

(vistseromotor  refleks)  bo’lmasligini  izohlaydi.  Qorin  pardasi  yaqqol  namoyon 

bo’ladigan  plastik  xususiyatlarga  ega  bo’lib,  mexanik  yoki  kimyoviy  jarohat 

etgan  holda  birinchi  soatlardan  boshlab,  uning  yuzasiga  fibrin  cho’kadi,  bu  bir 

biriga tegmay turadigan yuzalarining yopishishiga va yallig’lanish jarayonining 

chegaralanishiga  olib  keladi  (himoya  vositasi).  Bundan  tashqari,  qorin 

pardasining o’zi va u ishlab beradigan suyuqlik antimikrob xususiyatlarga ega.