82
Cədvəl 6
Kişilərin antropometrik ölçüləri
Ölçü,mm
Şək.
51
Ölçülən hissələr
orta min
max
1 Boy
1680 1580 1775
2
Şaquli əlçatma zonası
2140 2000 2280
3
Yana açılmış əllərin
uzunluğu
723 670 777
4
Yana çatma zonası 622
572
672
5 Ayağın uzunluğu 900
830
971
6 Dizin
eni
230 200 260
7 Kürəyin eni
380
350
410
8 Kürəyin uzunluğu 327
300
355
9 Ayağın
aralanma eni
830
710
950
10 Gözün
hündürlüyü
1560 1465 1655
11 Kürəyin hündür nöqtəsi
1370 1280 1460
12 Barmağın hündürlük nöqtəsi
620 565 675
13 Qolun
uzunluğu
754
696
812
14
Döş qəfəsinin hündür nöqtəsi
1360 1275 1445
15 Belin hündür xətti 1035
955
1110
16 Əlin irəli uzubluğu 743
688
800
17 Oturma
boyu
1310 1240 1400
18 Gözün oturanda hündürlüyü 1180 1110 1250
19 Dirsəklərin eni
448
395
500
20 Yanbızın maksimal eni
344
310
380
21 Oturma
hündürlüyü
422 386 458
22 Oturanda
gözün
hündürlüyü 770 720 820
23
Döşəmədən kürəyin
hündürlüyü
1010 940 1080
24
Dirsəyindöşəmədənhündürlü
yü
654 600 710
25
Oturacaqdan kürəyin
hündürlüyü
435 390 478
26
Kürəyin oturacaqdan
hündürlüyü
586 543 629
27
Dirsəyin oturacaqdan
hündürlüyü
232 190 273
83
28 Dizin
hündürlüyü
506 466 576
29 Qolun
oturanda hündürlüyü
465
432
500
30 Budun oturanda uzunluğu 590
545
635
31 Ayağın oturanda uzunluğu 1040 960 1120
32 Budun
diametri
135 115 155
33 Qurşağın diametri
230
184
276
Cədvəl 7
Qadınların antroporometrik ölçüləri
Ölçü, mm
Şək
52
Ölçülən hissələr
Orta Min Max
1 Boy
1567 1470 1660
2 Şaquli əlçatma zonası 1984
1860
2110
3 Yana
açılmış əllərin uzunluğu 661 510 711
4 Yana çatma zonası 568
525
610
5 Ayağın uzunluğu 835
765
600
6 Dizin
eni
226 200 256
7 Kürəyin eni
349
323
375
8 Kürəyin uzunluğu 302
276
330
9 Ayağın aralanma eni
726
600
846
10 Gözün
hündürlüyü
1458 1348 1548
11 Kürəyin hündür nöqtəsi 1284
1200
1365
12 Barmağın hündürlük nöqtəsi 584 524 644
13 Əlin uzunluğu 697
646
748
14
Döş qəfəsinin hündürlük
nöqtəsi
1271 1150 1350
15 Döşün hündürlüyu
16 Belin
hündürlüyü
976 906 1046
17 İrəli uzanmış əlin uzunluğu 686
635
737
18 Sagital
diametr
300
19 Oturaq
hündürlüyü
1211 1136 1286
20 Gözün
hündürlüyü
1100 1030 1170
21
Dizlərin eni
452
380
525
22 Yanbızın eni
388
337
439
23 Oturma
hündürlüyü
370 334 409
24 Oturacağa oturma hündürlüyü
891
790
890
25 Oturanda
gözün
hündürlüyü
725 680 770
85
Şəkil 53. Müxtəlif vəziyyətlərdə kişi bədəninin məhdud
ölçüləri.
İnsanlar oturaq, ayaq üstə, uzanaraq və başqa vəziyətdə
işləyirlər. Maşınlarda işçilərin hansı vəziyyətdə işləməsindən asılı
olaraq, layihəçi konstruktor şək.51-də göstərilən ölçüləri nəzərə
almalıdır. İnsanın rahat vəziyyətdə işləməməsi tez yorulmasına
səbəb
olur və onurğanın burulmasına, qozbelliyə və b. deformasiyaya gətirib
çıxarır bunun da son nəticəsi olaraq işçi peşə xəstəliyinə tutulur.
Müasir erqonomikanın əsasını nəzəri və metodoloji araşdırmalar
87
25. FIZIOLOJI VƏ ESTETIK TƏLƏBLƏR
İstehsalat avadanlıqlarını layihə etdikdə (alət, dəzgah, maşın və
s.) işlədiyi zaman işçi qüvvəsinin məsrəfini nəzərə almaq lazımdır.
Faydalı əməyin hansı forması olursa olsun insan əsəb, güc, hissiyat və
b. orqanlarını işlədir. Nəticədə insan yorulur. Yorulma zamanı insanın
diqqəti hərəkətin dəqiqliyi və kordinasiyiası azalır, işdə nöqsanlar
əmələ gəlir və əməyin məhsuldarlığı aşağı düşür. Buna görə insanın
texnikaya hərtərəfli uyğunlaşması üçün
daha mükəmməl şərait
yaratmaq lazımdır. Hal hazırda insan həyatını texnikasız təsəvvür
etmək mümkün deyil. Əməkdə iştirak edən əşyaları üç yerə ayırmaq
olar.
•
əməyin növü
•
əməyin aləti
•
əmək şəraiti
Bu qrupların funksional texniki və estetik münasibətlərinin
mükəmməlliyi əməyi yüngülləşdirir, əmək məhsuldarlığını artırır,
əməyi sevdirir və s.
Konstruktorlar insan bədəninin antropometrik ölçülərini
bildikdən sonra insanın anatom-fizioloji xüsusiyyətlərini bilməsi
vacibdir. Bunlara əzələrərin funksional imkanı, göstərilən gücün
miqdarı, insan çəkisinin paylanması, daxili orqanların anatomiyası və
onların insanın durduğu vəziyyətdəki xüsusiyyətləri və s. aiddir. İş
zamanı insanın hərəkəti ritmik olmalıdır.
Hər hərəkətin sonu o biri
hərəkətin başlanması üçün rahat olmalıdır.
Qolun dinamik hərəkəti ayaqüstdə durduqda daha effektli olur,
əgər texnalogiya imkan verərsə oturaq yerdə daha da effektli yerinə
yetirmək olar. Bütün hərəkətlər optimal zonada daha keyfiyyətli və
məhsuldar olur. Şəkil 55-də əl və ayaq üçün ölçü münasibətində işçi
zonanın optimal ölçüləri verilmişdir.