Paxta xom ashyosini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

 
Masalan:
1-namunadagi chigitli paxta og’irligi 100 gr. Tolaning sof og’irligi 
37,0 gr, chigit og’irligi esa 63,0 gr ga teng. 
2-namunadagi chigitli paxta og’irligi ham 100 gr bo’lib, undagi tolasining 
og’irligi 36,5 gr ga, chigiti esa 63,5 gr ga teng. Tola chiqishi: 
G
f.v 
V = ----------- x 100 (%) 
G
f
.
s. 
Bunda: G
f.v 
– tolaning haqiqiy og’irligi, g; 
G
f
.
s. 
– chigitli paxta og’irligi, g 
 
Tolalik indeksi (darajasi) ni aniqlash. 
Bu ko’rsatkich urug’ning tuklanish darajasi bo’lib, 100 dona chigitdan olingan 
gramm hisobidagi tolaning sof og’irligi tushuniladi. Buning uchun namuna 
paxtasidan 100 ta tolali chigit ajratib olinadi. Har bir tolali chigitli paxta 1 ta 

---

31 
bo’lakchadan olinadi. Namunalar bo’lakchaning pastki juftligidan tepaga qarab 
ikkinchi juftlikdan olinadi. Birinchi juftlik tahlil uchun etarli xususiyatlarga ega emas 
deb hisoblangan.
Har biri 100 ta chigitli paxtadan iborat 2 ta namuna olib chigitdan tolasi 
tozalanadi va tortiladi. Shu namunadagi 100 ta chigitli paxtadan olingan tolaning 
vazn ko’rsatkichi tolalik indeksi deb aytiladi. 
 
Masalan:
1-namunadagi 100 ta tolali chigitdan olingan tola og’irligi 7,0 gr, 2-
namunadagi tola esa 7,8 gr chiqdi. Ikkita namunaning o’rtacha og’irligini topish 
uchun shu ikkala namuna natijalari sonini qo’shamiz va ikkiga bo’lamiz. Bunda (7,0 
+ 7,8) : 2 = 7,4 gr bo’ldi. Demak, topshirilgan paxtaning tolalik indeksi 7,4 gr ekan. 
Tolalik indeksi nazariy jihatdan quyidagicha hisoblanadi. 
100 x G 
I
v
=--------------- 
n 
Bunda: I
v 
– chigitli paxtaning tolalik darajasi, gr. 
G- namunadagi tolaning og’irligi, gr. 
n- namunadagi chigit soni, dona.