Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

multiplikator samarasi
deyiladi. 
Investitsiyalarning 5 mlrd. so‘mga ko‘payishi sof milliy mahsulotning 20 
mlrd. so‘m miqdorga o‘sishiga olib kelsa multiplikator samarasi 4 ga (20:5) teng 
bo‘ladi. 

---

303 
SMMdagi 
o‘zgarish 
= 
Multiplikator 
x 
Investitsiyalardagi 
o‘zgarishlar 
yoki 20=4 x 5 
Multiplikator samarasiga quyidagi omillar ta’sir qiladi:

iste‘molchilik sarflaridagi o‘zgarish; 

davlat xarididagi o‘zgarish; 

sof eksport hajmidagi o‘zgarish. 
Multiplikator samarasining mazmunini ikkita holat bilan izohlanadi.
1.
 
Iqtisodiyotda bir sub‘ekt tomonidan qilingan sarflar boshqasi uchun 
daromad shaklini oladi; 
2.
 
Daromaddagi har qanda o‘zgarish iste‘mol va jamg‘armada ham xuddi 
shunday yo‘nalishda o‘zgarish bo‘lishiga olib keladi. 
 
Multiplikator samarasi mlrd so’m
(shartli ma’lumotlar) 
20.2-jadval 
Tsikllar
SMM 
(daromad) 
dagi o’zga-
rish 
Iste’mol-dagi 
o’zgarish 
(
=3/4) 
Jamg’arma-
dagi
o’zgarish 
(Jo’3/1) 
 
1(2+3) 
2(1-3) 
3(1-2) 
Investitsiyalarining 
o‘zgarishi 
38,75 
37,5 
1,25 
2-tsikl 
3,75 
2,81 
0,94 
3-tsikl 
2,81 
2,11 
0,70 
4-tsikl 
2,11 
1,58 
0,58 
5-tsikl 
1,58 
1,19 
0,39 
qolgan tsikllar 
4,75 
3,66 
1,19 
Jami: 
20,0 
15,0 
5,0 
Jadval ma‘lumotlari investitsiyalarning 5 mlrd so‘mga o‘sishi, SMM 
hajmining 20 mlrd so‘mga ko‘payishiga olib kelishini ko‘rsatadi. 
Io‘+Jo‘=1 bo‘lgani uchun Jo‘=1-Io‘ 
Shunga mos ravishda: 

---

304 
Multiplikator=
иу

1
1
=
75
,
0
0
,
1
1

=
25
,
0
1
=4; 
Investittsiyalar o‘sishini daromadlar o‘sishi bilan bog‘laydigan ko‘rsatkich 
akselorator 
koeffitsienti 
(Akoef) 
deyiladi. 
Akselerator 
(lot. 
Akselero-
tezlashtiruvchi) koeffitsienti investitsiyalar (Ln) joriy yildagi o‘sishining milliy 
daromadning o‘tgan yildagi o‘sishiga nisbati tarzida aniqlanadi, ya‘ni 
Akoef. = 

Ln
 (joriy yilda) 

MD 
(o’tgan yilda)