Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich

2.Xalq hunarmandchilik turlaridan naqqoshlik san’ati va ularda 
qо‘llanadigan asbob-uskunalar, texnologiyalar. 
Xalq amaliy san’atining eng 
keng tarqalgan ommaviy turlaridan biri - naqqoshlikdir. Naqqoshlik amaliy san’ati 
О‘zbekistonda juda qadimdan mavjud bо‘lib, ayniqsa, XVIII-XIX asrlarda keng 
rivoj topa boshladi. Avvallari naqsh bilan masjid va madrasalar, boy 
zadagonlarning uylari(ship, ustun, devor) bezatilar edi. Bu davr me’morchilik 
naqshlari о‘z qonun-qoidalari hamda bezash uslublariga, о‘ziga xos ranglar 
uyg‘unligiga va mustaqil naqsh tuzilishiga ega. 
XIX asrga oid Buxoro, Samarqand, Farg‘ona va Toshkent me’morchilik 
yodgorliklari bir xil uslubda yaratilgan, chunki bu shaharlar ustalari bir-birlari 
bilan yaqindan hamkorlik qilishgan. 
О‘tgan asrlarda yaratilgan Farg‘ona, Toshkent, Buxoro va Samarqand 
naqshlarini diqqat bilan о‘rganadigan bо‘lsak, bitta xususiyat ularning hammasiga 
xos ekanligi anglashiladi. U ham bо‘lsa, naqshlar mazmunining bir-biriga 
yaqinligi, ranglarning yorqinligi va tekis ishlanishidir. 
Olti-sakkiz qirrali stollar, qutichalar, ramka, shamdonlar, tryumo, oyna, 
karniz, ipaklar va boshqa turli buyumlar О‘zbekistonda qadimdan naqshlanadi. 

---

82 
Yog‘och buyumlar bezagi bilan binolar naqshining hamda texnologik 
xususiyatlari о‘rtasida kо‘pgina umumiyliklar bor. Naqshdagi asosiy bezak 
tuzilishlari tabiatdagi novda,yaproq,gul, g‘uncha, kurtak, lola, qalampir, nok, 
bodom, katta yaproq va pollardan shartli ravishda olingan elementlardir. 
Naqshlarning о‘z qonuni, tarkibiy qismlarining о‘ziga xos tuzilishi va ranglar 
asosi bor. Har bir naqsh alohida qaytariluvchi shakllardan iborat bо‘lib, ularning 
о‘zaro uyg‘un bog‘lanishi naqsh mavzusini belgilaydi. Har bir shunday ritmik 
qaytariluvchi qismlar yig‘indisi shunday ma’lum mazmun yaratishga mо‘ljallangan 
katta panoning bir bо‘lagidir. 
Xalq ustalari ijodida quyidagi naqsh guruhlari kо‘p qо‘llaniladi: islimi, girih, 
murakkab.