Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Milliy iqtisodiyot miqyosida asosiy 
kapitaldan olinadigan samara darajasi ishlab turgan asosiy kapitalning har 
bir so‘miga to‘g‘ri keladigan yalpi ichki mahsulot yoki milliy daromadni, 
kapital sig‘imi darajasi esa ishlab chiqarilgan milliy daromad yoki yalpi ichki 
mahsulotning bir so‘mi hisobiga asosiy kapital qiymatining to‘g‘ri kelishini 
tavsiflaydi: 
аs
S
К
YaIM
К

yoki
аs
s
К
МD
К

. 
YaIM
К
К
аs
sig

'
yoki
МD
К
К
аs
sig

'
.
Korxona miqyosida kapitaldan olinadigan samara darajasi asosiy 
kapitalning bir so‘mi evaziga korxona ishlab chiqaradigan mahsulot miqdori 
(M) bilan, kapital sig‘imi esa korxonada ishlab chiqarilgan mahsulotning (M) 
bir so‘m hisobiga qancha asosiy kapital qiymati to‘g‘ri kelishi bilan 
tavsiflanadi: 

---

318 
аs
samara
К
М
К

;
М
К
К
аs
kor
sig

.
'.
. 
Korxonadagi 
mehnat 
vositalarining 
ayrim 
turlaridan 
foydalanish 
samaradorligi natural ko‘rsatkichlar yordami bilan aniqlanadi. Masalan, bir to‘quv 
dastgohida metr hisobida bir kunda to‘qilgan mato, bir avtomobilda bir kunda 
tonna hisobida tashilgan yuk va hokazo. 
Asosiy kapital (fondlar) harakati aylanma kapital va muomala mablag‘lari 
harakati bilan uzviy bog‘liq. Shu sababli aylanma kapital va aylanma 
mablag‘lardan foydalanish samaradorligini aniqlash va uni oshirish omillarini 
ko‘rsatib berish muhim ahamiyatga ega.