Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

iste’mol
– 
uy xo‘jaliklari joriy daromadlarining o‘sib boruvchi funksiyasi
hisoblanadi: 
)
(
Y
f
C

.
 
Iste’mol funksiyasini grafik ko‘rinishida ham tasvirlash mumkin (16.1-rasm). 
Bunda tik o‘qqa iste’mol sarflari, yotiq o‘qqa esa aholi ixtiyoridagi daromad 
miqdori joylashtiriladi.
F 
S 
E
2
V
C = C(Y) 
E
0 
C
0
E
1
0 Y
1
Y 
16.1-rasm. Iste’mol funksiyasining grafikdagi tasviri
1
 
Har ikkala o‘q o‘rtasidan 45

ostida o‘tuvchi 0F to‘g‘ri chiziq iste’mol sarflari 
va ixtiyordagi (sof) daromadning miqdoran tengligini ifodalaydi. 0Y o‘qidagi har 
1
Manba: Muallif tomonidan tuzilgan. 

---

463 
qanday daromad miqdorini ifodalovchi ushbu chiziqda joylashgan nuqta 0S 
o‘qning tegishli miqdordagi iste’mol sarfiga teng bo‘ladi. Boshqacha aytganda, uy 
xo‘jaligi sof daromadning barcha hajmini to‘liq iste’molga sarflaydi. Biroq, 
bunday tenglik amalda doimo ham ro‘y beravermaydi. Iste’mol sarflari miqdori 
ba’zida joriy sof daromadlar miqdoridan past bo‘lishi, ba’zida esa oshib ketishi 
ham mumkin. Shuning uchun iste’mol egri chizig‘i S sof daromad 0F chizig‘iga 
mos tushmay, unga nisbatan ma’lum darajada og‘adi. Har ikkala chiziqning o‘zaro 
kesishgan V nuqtasi 
«0 darajadagi jamg‘arma»
ni anglatadi. Bu nuqtaning chap 
tomonida iste’mol sarflari daromad miqdoridan yuqori bo‘lib, bu 
manfiy 
jamg‘arma
deb ataladi. Shuni ham ta’kidlash lozimki, real hayotda har doim ham 
iste’molning ma’lum qismi daromad hajmiga bog‘liq bo‘lmaydi. Masalan, biron-
bir shaxsning daromadi kutilmaganda juda past darajaga tushib qolishi mumkin. 
Biroq, bu shaxs, daromadi bunga imkon bermagan taqdirda ham, ma’lum darajada 
ovqatlanish, kiyinish va boshqa zarur iste’mol xarajatlarini amalga oshirishga 
majbur. U mazkur sarflarni yo oldingi davrda jamg‘arilgan daromadlari hisobiga, 
yoki o‘zgalardan qarz olish hisobiga qoplashi mumkin. Iqtisodiy adabiyotlarda 
iste’mol sarflarining bu darajasi