Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Birinchidan,
ishchi kuchi bozori ikki 
mustaqil subyekt – kapital egasi va ishchi kuchi egasi manfaatlarining to‘qnashib, 
o‘zaro kelishadigan munosabatlari hisoblanadi. Ularni bozorga o‘zaro qarama-
qarshi istak va maqsadlar etaklaydi, ya’ni ularning biri ishchi kuchini sotib, 
daromad olishni istasa, boshqa biri uni xarid qilib, ishlatib foyda ko‘rishni istaydi. 
Ular o‘rtasidagi savdo bitimi ishchi kuchi egasining o‘zi bo‘yicha emas, balki 
uning mehnat qilish layoqati, undan foydalanish shartlari va davomiyligi bo‘yicha 
boradi. Bitim natijasi bo‘lib kapital egasi tomonidan sotib olingan ishchi kuchi 
evaziga to‘lanadigan ish haqi miqdori hisoblanadi. 
Ikkinchidan,
boshqa har 
qanday tovar bozorlarida bo‘lgani singari, ishchi kuchi bozorida ham ishchilar 

---

576 
o‘rtasida bo‘sh ishchi o‘rnini egallash borasida raqobat kurashi vujudga keladi. 
Uchinchidan,
ishchi kuchi bozori ishchi kuchi yalpi taklifining unga bo‘lgan yalpi 
talabdan doimiy ravishda ko‘proq bo‘lishi tendensiyasi bilan tavsiflanadi. Bu esa 
bozorda ishchilar band bo‘lmagan qismi (ishsizlar)ning paydo bo‘lishiga olib 
keladi. 
To‘rtinchidan,
bozor iqtisodiyotining siklli rivojlanishi odatda inflyatsiya 
va ishsizlik bilan birga boradi. Bu ikkala jarayon o‘rtasida ma’lum o‘zaro 
bog‘liqlik mavjud bo‘lib, u pirovardida ishchilar ommasi hayot darajasining 
ahamiyatli darajada pasayib ketishi (narxlarning oshishi, ish haqining qisqarishi, 
to‘lovga qodir talabning pasayishi va h.k.) orqali namoyon bo‘ladi.
Muayyan iqtisodiy sharoitlarda ishchi kuchi bozoridagi umumiy holat 
inflyatsiyaning o‘sishi uchun asosiy sabab bo‘lishi ham yoki aksincha, uning 
o‘sishiga to‘sqinlik qilishi ham mumkin. Mamlakatdagi ishsizlik darajasi qanchalik 
past bo‘lsa, inflyatsiya ta’sirida narxlarning o‘sish sur’atlari shunchalik yuqori 
bo‘ladi. Ingliz iqtisodchisi A.Fillips ishsizlik va inflyatsiyaning o‘sishi o‘rtasidagi 
bog‘liqlikni ko‘rsatib berdi va bu bog‘liqlikni ifodalovchi egri chiziq