Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
TÜRKİYƏDƏ VƏ KİPRDƏ ÇIXIŞLAR
İSTANBULDA AZƏRBAYCAN KECƏSİNDƏ ÇIXIŞ
Sayın Bakan! Sayın Başqan! Dəyərli qonaqlar! Bu gecənin təşkil olunmasında böyük qeyrətlər göstərmiş Türkiyə Yazarlar Sindikasına, gecədə iştirak etmək üçün xüsusi olaraq Ankaradan gəlmiş sayın bakana, burda toplaşanların hamısına şükranlarımı, sevgilərimi və sayqılarımı sunarım. Bu gecə Türkiyənin və Azərbaycanın bir-birinə qırılmaz tellərlə bağlandıqlarının daha bir örnəyidir. Türkiyənin Azərbaycan üçün nə demək olduğunu bəlkə sonunacan duymaq imkansızdır. Azərbaycan da, başqa türk məmləkətləri kimi öz istiqlaliyyətini qeyb edəndən sonra Türkiyə Türk dünyasının yeganə baxımsız dövləti tək soydaşlarımız üçün bir qürur və güvənc yeri, bir ümid çırağı, işığı çox uzaqlardan gəlsə də, bizləri isidən bir məşəl idi. Düz yetmiş beş il bundan öncə, 18-ci ilin elə bax bu mart günlərində Bakı kommunası dövründə daşnakların əliylə Bakıda və başqa şəhərlərimizdə, kəndlərimizdə minlərlə məsum, günahsız Azəri türkü vəhşətlə öldürüldü və xalqımız böyük qətlamın, soyqırımının təhlükəsindən türk ordusunun yardımıyla qurtuldu. Sonrakı illərdə qəlbində Türkiyəyə bu minnətdarlıq və sevgi hisslərini yaşatdığı üçün yüz minlərlə azəri qurşuna düzüldü, güllələndi, həbsxanalara atıldı, Sibiryaya sürgün olundu, mənəvi təqiblərə və təzyiqlərə məruz qaldı. …Bu gün hörmətli dostumuz Oqtay Ağbalın - Ağabalanın əcdadlarının şəhəri gözəllər gözəli Şuşamız düşmən əlindədir. Mən bura - qan tökülən, matəm, yas içində inləyən, həqiqətlərini dünyaya duyura bilməyən, yaxud dünya bu həqiqətlərini qəbul etmək istəmədiyi bir ölkədən, torpaqları zəbt olunmuş, amma yenilməmiş və heç bir zaman yenilməyəcək bir məmləkətdən gəlmişəm. Bu məmləkətin bu günü faciəlidir, amma bu məmləkətin böyuk keçmişi var və buna inanıram, böyük gələcəyi var. Bu gələcək keçmişə də daha ədalətli və gerçəkçi qiymət verəcəkdir, sanıram. 233
Totalitar rejimin 70 ilində çox şeylər itirdik, amma çox şeylər də qazandıq. XX əsrdə Azərbaycan mədəniyyəti bəlkə də tarixdə çox az örnəyi olan bir əməliyyata məruz qaldı - 60 il ərzində əlifbamız üç dəfə dəyişdirildi və hər belə dəyişiklik keçmişlə indini birləşdirən körpüləri yandırmaq deməkdi. Amma körpülər yandırılsa da Dünənlə Bu günü bağlayan ip qırılmadı, bu ipin ucundan tutub ədəbiyyatımızı, sənətimizi, dilimizi uçurumdan dartıb çıxardıq, yaşatdıq. Azəri türklüyumüzü dandılar, tariximizi tərs yozdular, dilimiz basqılar altında qaldı, dözdük, çünki düzdük. Qaldıq və qalxdıq, çünki xalqdıq. Türklüyümüzü də unutmadıq, gerçək tariximizi də, dilimizi də. «Kitabi Dədəm Qorqud» azəri xalqına yaddır, yabançıdır - dedilər, amma bunu deyənlərin adları belə unudulmuş, Ulu Qorqud isə yeni nəşrlərdən, yeni araşdırmalardan, musiqi və rəsm əsərlərindən, ekrandan, efirdən və səhnədən bu gün də bizimlə danışır. 37-ci ildə Azərbaycan aydınlarının böyük qismi məhv edildi, amma onların əlindən düşən məşəli qalanların ən layiqliləri, yeni nəsillər qaldırdı və mənəviyyat çırağımız heç zaman sönmədi. Yetmiş ildə Azərbaycan xalqı çox zülmlər çəkdi, amma elə bu yetmiş ilin içində bir çox Doğu və Batı ölkələrinə örnək ola biləcək şeir və nəsr, musiqi, rəssamlıq, heykəltəraşlıq, memarlıq əsərləri yaratdı. Zülmə qarşı dirənərək, müqavimət göstərərək yaratdı, keçmişini yaşatmaq və gələcəyinə yol açmaq üçün yaratdı. Nə keçmişimizə xəyanət etdik, nə gələcəyimizə. Ədəbiyyatımız, sənətimiz əski sovetlər Birliyinin ən sayılan mədəniyyət sahələrindən biri oldu, Xalqlararası Sinema festivallarında mükafatlar aldıq, vokal və piano ifaçılarımız Beynəlxalq yarışlarda zəfərlər qazandılar, çağdaş musiqimiz dünyanın məşhur dirijorlarının təfsirində Avropanın, Amerikanın, Moskvanın, Leninqradın-Peterburqun konsert salonlarında alqışlandı. Nə yazıq ki, Türkiyədə bu qabaqcıl Azərbaycan sənətini, yumşaq desək, yetərincə tanımırlar, bir az sərt desək az tanıyırlar və daha da sərt desək, heç tanımırlar. Hətta bəzi çevrələr Azərbaycan kültürünə yuxarıdan-aşağı baxır, Azərbaycanı bir «Məşədilər 234
məmləkəti» kimi düşünürlər. Amma Azərbaycan Məşədi İbadlar məmləkəti deyil, «Məşədi İbad»ı yaradan dahi Üzeyir bəylər məmləkətidir. Paradoksal hal odur ki, Türkiyəylə əlaqələrimiz böyük təzyiq altında olduğu dövrlərdə belə, hələ indini demirəm, Azərbaycanda biz Türkiyə ədəbiyyatını, Türkiyədə Azərbaycan ədəbiyyatının tanınmasından daha çox, daha yaxşı tanıyırdıq. Əlbəttə, bu gün çağdaş Turkiyə ədəbiyyatını, gözəl sənətlərini daha geniş tanımalı və tanıtmalıyıq. Eyni zamanda Türkiyədə də Azərbaycan ədəbiyyatını daha dərindən bilməlidirlər, həm də bütün çeşidlı yönləriylə, müxtəlif qolları, istiqamətləri, məktəb, üslub fərqləriylə bilməlidirlər. Eyni kökdən olan, eyni milli qaynaqlardan qidalanan, eyni ruhdan doğulan bu iki mədəniyyətin qaynayıb-qarışması mənəvi həyatımıza yeni rənglər, çalarlar gətirər və XXI əsrin Böyük ortaq Türk sənətinin inkişafına yol açar. Bilirəm ki, ortaq türk mədəniyyətindən bəhs edəndə Türkiyənin müəyyən çevrələrində bunu irqçilik, turançılıq, macaraçılıq kimi anlar və bundan qorxarlar. Niyə eyni və ya yaxın dillərdə danışan Latın Amerikası ölkələrinin mədəni inteqrassiyası, yaxın təmasları, kültürlərinin iç-içə inkişafı - bu ədəbiyyatlara dünya miqyasında şöhrət qazandırır, heç bir siyasi hegemonluğun kabusu kimi qavranılmır, yaxud ərəb məmləkətlərinin sıx mədəni bağlantıları böyük ərəb imperiyasının təməli sayılmır, amma türk xalqlarının, özəlliklə də bir-birinə ən sıx şəkildə yaxın olan Azərbaycan və Türkiyənin mənəvi ünsiyyəti kimlərdəsə vahimə doğurur? Məncə bu cahillikdən doğan bir xofdur. Bir zamanlar «Qobustan» adlı sənət toplusunda redaktor olduğum vaxt «çağdaş», «ayrıntı», «duyum» və bir neçə bu cür yeni sözlər işlətdiyimizə görə məni pantürkizmdə suçlayırdılar. Elə o zamanlar əlimə keçən bəzi Türkiyə dərgilərində oxudum ki, bu tipli yeni sözlərin Türkiyə türkcəsinə girməsini Moskvanın barmağı və kommunist təsiriylə bağlayırlar. Onda başa düşdüm ki, çox şeyimiz ortaq olduğu kimi abdallarımız da ortaqdır. Mən Türkiyədə Azərbaycan mədəniyyətinə, ədəbiyyatına, sənətinə maraq göstərən bütün insanlarla, təşkilatlarla, onların ictimai baxışlarından, siyasi meyllərindən asılı olmayaraq, təmas qurmaq, iş birliyi yapmaq istəyirəm. Çünki mən bir politikaçı deyiləm, bir ədəbiyyat adamıyam və qısa bir sürədə millət vəkili kimi siyasətlə məşğul olduğum
235
üçün yaxşı bilirəm ki, siyasət insanları ayırır, ədəbiyyat, sənət isə birləşdirir. Mayısın sonuna qədər burada, İstanbulda olacam. Memar Sinan Universitetində Azərbaycan ədəbiyyatından dərs deməyimlə öyünsəm də, buradakı ən böyük görəvimi, vəzifəmi, işimi klassik və çağdaş Azərbaycan mədəniyyətini Türkiyədə daha geniş tanıtmaqda görürəm. Bu yolda əlimdən gələni edəcəm və Sizin hamınızın da yardımlarına, dəstəyinizə ehtiyacım var. Bu işdə yardımlarınızı əsirgəməyəcəyinizə inanır və diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.
|