Neriman Qurban indd
XXX FƏSİL ON İKİ İL ƏVVƏLİN SƏKSƏKƏSİ Yusif Vəzir
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XXX FƏSİL
ON İKİ İL ƏVVƏLİN SƏKSƏKƏSİ Yusif Vəzir Bakı, yanvar-iyun 1937-ci il Artıq “cin şüşədən çıxmışdı”... Son vaxtlar get-gedə artan səksəkəsinə daha bir xof – işsiz qalmaq xofu da qarışmış, “Ədəbiyyat qəzetəsi”ndəki nəsr üzrə məsləhətçi işiylə qəfildən vidalaşmalı olmuşdu. Redak- torun dediyinə görə, səbəb ştatın ixtisara düşməsiydi... “Azərnəşr” kitablarını plana salmırdı: ötən il “Cənnətin
rektor İsmayıl Katibin ona qarşı ehtiyatlı davrandığını hiss eləmişdi. Məcbur qalıb yenə Ruhulla Axundova üz tutmuşdu ki, akademiya sistemində bir işlə təmin olunmasına kömək eləsin, amma ondan cavab ala bilməmişdi. Elə həmin vaxtlarda universitetə işlər müdiri axtardıqları- nı eşidib ora üz tutmuşdu. Rektor Balabəy Həsənbəyov onu hörmətlə qarşılamış, işlərlə tanış olmağı tapşırmışdı. Sevincək beş gün gedib-gəlmiş, özünü hazır hiss eləyəndən sonra işə başlamağa rüsxət istəmiş, amma bu dəfə professor Həsənbə- yovun sifətində başqa ifadə görmüşdü:
459 “Bilirsiniz, mən sizin xətrinizi çox istəyirəm, amma... Yazı- çılar İttifaqındakı yoldaşlar dedilər ki, sizin ancaq yazıçılıqla məşğul olmağınız məsləhətdi...” Daha çək-çevir eləmədi, onsuz da dəqiq cavab ala bilməyəcəkdi, həm də daşın hardan atıldığını yaxşı bilirdi. “Nolar, – dedi, – yoldaşlar elə deyiblərsə, mənim nə sözüm ola bilər?!.” – Bu sözləri deyəndə dodaqlarında acı təbəssüm vardı. Evdə dərdini təkcə Bilqeyis xanım bilirdi, bir də Abdulla Şaiqə demişdi. “Gül kimi peşən var, – Abdulla Şaiq gözləmədiyi, amma ağıllı məsləhət vermişdi. – Get Vəkillər Kollegiyasına ərizə ver, bir az da bu mühitdən aralı olarsan”. “Azərnəşr”dəki vəzifəsi kiçik, maaşı az olduğundan bu məsləhət ağlına dərhal batdı: onsuz da gün ərzində kifayət qədər vaxtı qalır, İsmayıl Katib də etiraz eləməz, aralarında xətir-hörmət var, bilir ki, aldığı maaşla beş baş külfəti saxla- maq olmaz. Elə səhəri gün gedib Vəkillər Kollegiyasına ərizə verdi, sı- naq müddəti alıb işə başladı. Əlbəttə, Kiyev İmperator Universitetində öyrəndiyi, amma iyirmi il aralı düşdüyü işə alışmaq asan deyildi, çox çətinlik çəkirdi. Təbiətcə müəllim və yazı-pozu adamıydı, digər mühitdə özünü naqolay hiss eləyirdi. Bu da cəmi üç ay çəkdi; təəssüfləndilər, üzrxahlıq elədilər: kollegiya onun vəkil kimi işləməsinə razılıq verməyib. Səbəbsə yoxdu, sadəcə, mümkün deyil, vəssalam. Səbəbin öz keçmişi olduğunu yaxşı bilirdi – adamlar öz canlarından qorxurdular. Bununla belə, Yusif Vəzirin işə götürülməmələri o binəvaları xilas eləyə bilməyəcəkdi. Tərcümə imkanından başqa bütün ümid qapıları bağ- landı... “Çapayev” filminin Azərbaycan dilində səsləndirilməsinə hazırlıq davam eləyirdi. Təbii ki, bu əlamətdar işdə hər şey
460 “respublikanın birinci şəxsi”nin nəzarətindəydi. Filmin dia- loqlarını tərcümə eləməsi bu bəlkə də ümidsizlik içində Alla- hın açdığı bəxt qapısı idi, özünü nikbin göstərməyə çalışırdı: “Bilirsən, – Bilqeyis xanıma deyirdi, – dünyada məşhur olan filmin mətnini tərcümə eləmək üçün mənə etimad göstəriblər! Hər şey yaxşı olacaq!” “Allah ağzından eşitsin”, – Arvadı narahatlığını bildir- məməyə çalışırdı. “Dunya çətinliyimizi bilməsin, Bulqu, – aradabir onun ya- dına salırdı, – ürəyinə başqa şey gələr”. O yeni il günlərini bir qədər əhvalı durulmuş halda keçirdilər. Hər gün Yusif Vəzirin arxasınca kinostudiyadan maşın gəlir, gecədən xeyli keçmiş qaytarıb evə gətirirdi. Ki- nostudiyanın səsyazma otağında rejissor Şüa Şeyxovla tərcümə elədiyi mətni bir də oxuyur, məsləhətləşirdilər, son- ra iş başlanırdı: Hökumə Qurbanova, Mustafa Mərdanov, Məcid Şamxalov, Abbas Mirzə Şərifzadə, Fateh Fətullayev, Şüa Şeyxov, Hacıməmməd Qafqazlı, Rza Əfqanlı, Əli Qurba- nov... mikrofonun arxasına keçirdilər, mətn oxunur, düzəlişlər edilir, bir də yazılırdı. Hərdən səsyazma otağının qapısı qəfildən açılır, hamı do- nub qalır, içəridəki ölü sükutu tənha addım səsinin vahiməsi pozurdu. Bu, yəqin, bir neçə saniyə çəkirdi, amma həmin saniyələr o qədər ağır keçirdi ki, gərginlikdən, az qala, qulaq- larının pərdəsi partlayacaqdı. Sonra içəri yoldaş Mir Cəfər Bağırov girir, eynəyinin arxasından nəzərlərini rejissorlara Konstantinova və Şeyxova dikib soruşurdu: “İşlər necə gedir?” Adətən Şeyxov cavab verirdi: “Yaxşı gedir, yoldaş Bağırov, sizin etimadınızı doğrultmaq üçün var-qüvvəmizlə çalışırıq”. “Çox gözəl... – Bağırov hamını bir-bir soyuq nəzərlərilə deşə-deşə süzürdü. – Sizdən yüksək səviyyəli sənət əsəri gözləyirik”.
461 Həmin məqamda Yusif Vəzirə elə gəlirdi, Bağırov nəzərlərini onun üzərində daha çox saxlayır, haqqında nəsə fikirləşir, bəlkə də planlaşdırır. Bağırov başının dəstəsilə çıxıb gedəndən xeyli sonra özlərinə gəlir, qısa müddət ərzində keçirdikləri vahimə hissi- ni bəlli eləməməyə çalışa-çalışa, bir-birinin üzünə baxmadan təzədən işə başlayırdılar. Hər dəfə gələndə uşaqları yatmış, Bilqeyis xanımı oyaq, çay-çörəyini hazır görürdü. Əlini nəvazişlə arvadının saçları- na çəkib yorğun-yorğun gülümsünürdü. “Mənə görə sən də yuxusuz qalırsan, Bulqu, günahımdan keç. Qonorarımı alanda xəcalətindən çıxaram”. Arada vaxt tapıb Vaqif dövrü haqqında romanını tamam- lamağa çalışırdı. Üstəlik, kinostudiyadakı işindən ilhama gəlib ssenari də yazmağa başlamışdı, “Altunsaç” ssenari- sindəki əhvalatlar çoxdan beynində gəzdirdiyi süjet əsasında qurulmuşdu. Filmdə işini bitirdi, qalanı ancaq texniki məsələlər idi, onun iştirakı tələb olunmurdu. Direktor Merkel söz vermişdi ki, səsləndirmə başa çatan kimi qonorarını ödəyəcək. Sıxıntı- larını aydın hiss olunduğu vaxtda bu işdən alacağı yeganə ümid yeriydi...
*** Yanvarın iyirmi səkkizində Yazıçılar İttifaqının iclasına ça- ğırılanda nə vaxtdan bəri duyduğu səksəkə böyüyüb dözül- məz olmuşdu. İclasa gedəndə Abdulla Şaiq küçənin gurul- tusu içində səsini qısıb gözlənilməz xəbər verdi: “Axşam Hənəfi Zeynallını həbs eləyiblər...” Elə bil, dizlərinə zərbə endirdilər, ayaq saxlayıb onun gözlərinin içinə baxdı: dostunun baxışlarında ağrı, kədər, təəssüf, əlacsızlıq vardı. Hənəfinin tutulmasının səbəbini so- ruşmağa ehtiyac yoxdu, Axundov, Triniç necə, o da elə – “trotskiçi”, “kontrrevolyusion”, “ziyankar”, “casus” və sair və ilaxır.
462 Hənəfiyə yazığı gəldi, aralarındakı münasibətin bura dəxli yox idi: sadəcə, canına cəfa basıb qulluq göstərdiyi sistem ona rəhm eləməmişdi. Həm də səksəkəsi bir qədər də artdı: görəsən, o bədbəxt sıxışdırılsa, canının qorxusundan başqala- rının adını çəkərmi? “Təmkinli ol, – Abdulla Şaiq onun halını gözlərindən oxu- muşdu. – Ağzından bir söz çıxmağına bənddilər”. Abdulla Şaiq haqlıymış, bunu bir qədər sonra iclasda da gördü. Səməd Vurğunun onsuz da qaraşın olan sifəti bir az da boğulmuşdu, irəli yeriyib hörmətlə görüşdü, amma halın- dan bəlliydi ki, qəlbində tufanlar, şimşəklər oynayır. “İrəli” getməyə, vəzifələr almağa həris cavanlar xitabət kürsüsünü axıracan əvvəl vermədilər, “antisovet”, “trotskiçi”, Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|