D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya


Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə159/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   155   156   157   158   159   160   161   162   ...   290
Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
süxur yalnız dağlıq ərazidə ola bilərdi:
Baybalık. Bu toponim türklərin 758-ci ildə inşa etdirdiyi ilk 
şəhərlərdən  birinin  adıdır.  Bu  oykonimin  adına  MÇ  abidəsində 
rast  gəlirik:  Soğdak,  Tabğaçka  Sələŋə  Baybalık  yapıtı  bertim 
(MÇ,  44).  “Soğdalılara  və  tabğaçlara  Selenqa  çayı    sahilində  
Baybalık  (şəhərini)  salmağı  əmr  etdim”  (18,  s.  152)  Mətndən 
göründüyü  kimi  bu  şəhər  Selenqa  çayının  sahilində  yerləşirdi. 
Baybalık  toponiminin  apelyativi  bay  və  balık  leksemlərindən 
ibarətdir. Bay sözü qədim türk dilində “zəngin, varlı” anlamını 
bildirir.  Bu  söz  onomastik  vahidlərin    tərkibində  geniş  şəkildə 
çıxış  edir.  Balık  komponenti  də  qədim  türk  sözü  olub  “şəhər” 
mənasını  ifadə  edir  və  Beşbalıq,  Bavılbalık,  Yangı  balık  və  s. 
kimi qədim türk oykonimlərinin tərkibində təsadüf olunur. “İlk 
yer  adı  kimi  mənşəyi  maraq  doğuran  balıq  sözü,  VII  əsrdən 
etibarən türk dövlət və mədəniyyət işləri içərisində yer tutmuş, 
yerinə və qavranmasına  görə xüsusi məna qazanmışdır. Əslində, 
bu söz (balıq) dövlət idarələrində rəsmən “şəhər, qala” mənasında 
istifadə olunduğu  halda, XI əsr Arğularında (arğu dilində) “ca-
mur, balçık (palçık) anlamında işlənmişdir. Eyni rəmzi söz köçəri 
türk dairələrində yurd sözü ilə dəyişdirilmişdir (9, s. 20-21). XI 
əsrdə  M.Kaşğari  artık  balık  sözünün  arxaikləşdiyini  və  onun 
yerinə kənt lekseminin işləndiyini göstərir və qeyd edir ki, balık 
islamlıqdan çox əvvəl işlənmiş, türk dilində “sığınaq, qala, şəhər” 
deməkdir (44, s. 379).
Qeyd edək ki, müasir Azərbaycan toponimlərinin tərkibində 
də balık coğrafi adına daşlaşmış şəkildə rast gəlinir. Məs.; Balık 
indi İsmayıllı rayonunda  bir kəndin adıdır.
Kömür tağ. Bu oronimə MÇ (8) və Terxun (22) abidələrində 
rast gəlinir: Kara kum asmıs, Kökürdə, Kömür tağda, Yar üğüzdə 
üç tuğlıq türk bodın... (MÇ, 8). “Qara qumu aşmış, Kögürdə, Kö-


160

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   155   156   157   158   159   160   161   162   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin