DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI Milli birlik. Türk sərkərdələri, ümumiyyətlə, hər bir vətənini
sevən türk bilirdi ki, el (Vətən – M.S) ayrılıqda nə xaqanın, nə
sıravinin, nə varlının, nə də yoxsulundur. Vətən onun bütün öv-
ladlarınındır, ona görə də birlik yaradıb Vətənin namusunu çəkir,
qoruyurdular. Vətən dara düşəndə yumruq kimi birləşib xaqanı-
nın, başçının əmrinə müntəzir dayanırdılar. Bilgə xaqan bu barədə
belə deyirdi: “Türk milləti birləşərsə, el tutar, yanıldığı zaman
ölər” və yaxud “...yüksəlmək istəyirsinizsə, bir-birinizi sıxış-
dırmayın! İncitməyin!”, Dağılmış, dərbədiyar olmuş milləti bir
yerə yığıb, birləşdirmək, yüklətməyi özünə ali qanun qəbul edən
Bilgə xaqan bu barədə belə deyir: “...Mən millətə yaxşı vaxtında
xaqan olmadım! Ac-yalavac, çırın-çılpaq, gücsüz qalmış yoxsul
bir millətə xaqan oldum. Kiçik qardaşım Kül Tigin ilə əhd etdik.
Atamızın qazandığı millət adı, millət sanı yox olmasın deyə Türk
milləti üçün gecə uyumadım, gündüz oturmadım. Kiçik qardaşım
Kül-tiqin ilə, iki Şad (rəhbər – M.S.) ilə öləsiyə, bitəsiyə çalışdım.
Toplanan milləti atəşə, suya qərq etmədim.
Özüm xaqan oturduğumda səpələnmiş halda olan millət ağır
vəziyyətdə olsa da yenə birləşdi. Milləti yüksəltmək üçün on iki
savaş etdim. Sonra Tanrı köməyi ilə bəxtim var olduğu üçün xəstə
milləti diriltdim. Az milləti çox, ac milləti tox etdim. Geyimsiz
milləti, geyimli, yoxsul milləti bəy etdim. dörd yandakı millətlər
mənə tabe oldular. Millətin düşmənlərini yox etdim... [3; 115].
Yeri gəlmişkən onu da qeyd edək ki, türkün bir ali qanunu
da o idi ki, türk adı daşıyanı qırıb, məhv etmirdi, torpağını tutub
ərazisinə qatırdı, birlik yaradırdı.
Bilgə Xaqanın vəsiyyətində yaranmış bu birliyi çox asanlıqla
görmək olur: “Sözlərimi sonuna qədər dinlə, yaxşı eşit: Bütün ki-
çik qardaşlarım, qohumlarım, oğullarım! Bütün soyum, millətim!
Sağdakı Şadapit bəylər, soldakı Tarkanlar, buyruq bəyləri!
Otuz tatar, Doqquz Oğuz bəyləri! Sözlərimi yaxşıca eşidin,