D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə246/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   242   243   244   245   246   247   248   249   ...   290
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
böyüyü hündür qaya üzərində yazılmış bir abidədir. Sayı 20 olan 
bu yazılı mənbələr əsasən məişət məzmunlu etnoqrafik yazılardır.
V.  Şərqi  Türküstanda  tapılan  yazılı  abidələr  –  bunlardan 
bir  qismi  kağız  üzərində  yazılmış  Toyok  abidəsi,  Turfan  yazı-
lı  sənədləri  (sehrkarlıq  məzmunu  daşıyırlar),  Irk  bitik  abidəsi 
(Falnamə  və  s.),  bir  qismi  müxtəlif  tipli  qab  əşyalar  üzərində 
əksini tapmışdır (divar yazıları, güzgü üzərində yazı).
VI. Şimali Qırğızıstan və Qazaxıstan yazılı abidələri  - on-
ların  sayı  28-dir,  müxtəlif  əşyalar  üzərində  –  daş,  çubuq,  kiçik 
heykəl, üzük, qolbaq, gümüş, qab, güzgü, qızıl quş fiquru, möhür, 
qaya üzərində yazılmışlar.
VII.  Fərqanə,  Ala  və  Şimali  Toxarıstanda  tapılan  yazılı 
abidələr – sayı 18 olan bu abidələr kuzə, bürünc üzük, kaşı qab, 
dəri, daş lövhələr üzərində həkk olunmuşlar. Ən qədim nümunəsi 
olan  Muğ  dağında  Soğdada  tapılmış  dəri  üzərindəki  yazılı 
abidə  eramızdan  əvvəl  III-II  əsrlərə  aid  edilir,  bu  sənəd  oxuna 
bilməmişdir.
VIII. Şərqi Avropada tapılan yazılı abidələr – bunlar Volqa-
boyunda, Dunay sahillərində, Azov gölü ətrafında, Şimali Qaf-
qazda tapılmışdır. Qızıl, gümüş, kaşı küplər, su qabı üzərində oy-
ma-cızma üsulu ilə yazılmışlar.
Orxon-Yenisey abidələri ilə yanaşı uyğur yazılı abidələri də 
türk milli-mədəniyyət tarixində xüsusi yer tuturlar. Çində tapılan 
bu abidələr sayca Göytürk abidələrindən çoxdur. Tarixən müxtəlif 
dinlərə sitayiş edən uyğurlar oğuz-türk ittifaqına daxil olan xalq-
dır. Bu xalqın tarixi, mədəni inkişafı Göytürk mədəniyyətindən 
uzaq olmamış, danışdığı dil isə ədəbi dil baxımından nəzərdən 
keçirilən göytürk dilindən fərqlənməmişdir.  
Uyğurlara  məxsus  yazılı  abidələr  əsasən  bu  türk  xal-
qının  mənəvi  duyğularını,  dini  dəyərlərini  və  təsərrüfatını, 
məşğuliyyətini,  həyatını,  ictimai,  sosial,  siyasi  münasibətlərini 
öyrənmək üçün dəyərli mənbələrdir. Bu yazılı abidələr Göytürk 


245

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   242   243   244   245   246   247   248   249   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin