Səlimə Məmmədova,
kiçik elmi işçi
ORXON-YENİSEY TÜRK YAZILI ABİDƏLƏRİNDƏ
DAVRANIŞ TƏRBİYƏSİ
242
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
sürüklənmiş olur. Nəzərə almaq lazımdır ki, xalqın milliliyi ara-
dan qaldırılarsa, onun dili, milli-mənəvi dəyərləri, milli-əxlaqi
xüsusiyyətləri məhv olar, həmin xalq öz sosial məzmununu
itirərək müxtəlif siyasi və iqtisadi münasibətlərdən asılı vəziyyətə
düşər və mənəvi birlik, mədəni-tarixi ittifaq halından uzaqlaşaraq
ayrı-ayrı fərd halında zəifləyər. Buna görə də, hər bir xalqın milli
qüruru, tarixi qüdrəti kimi problemlər müasir xalq pedaqogikası-
nın, milli psixologiyanın elmi, mədəni-tarixi vəzifələrindən sayı-
lır. Bu istiqamətdə məqsədyönlü pedaqoji fəaliyyət mühüm elmi
mövqedən çıxış edir. Bu zaman tərbiyə və təlqin məsələlərinin
ciddi təhlili aparılaraq onların milli, mədəni, tarixi aspektlərdən
əhəmiyyəti üzə çıxarılaraq mütərəqqi məqamları həyata keçiri-
lir. Pedaqogika elminin dəyərləndirmələri aspektindən nəzərdən
keçirilən bu tədqiqat mövzusu müasir Azərbaycan milli-mənəvi
tərbiyəsi məsələləri üçün böyük əhəmiyyəti ilə seçilir. Belə ki,
Orxon-Yenisey türk yazılı abidələrinin mətnləri bizim xalqın
mənşəyini təşkil edən çoxsaylı türk tayfalarının mədəniyyət ta-
rixini öyrənməkdə və bu tarixi yolda əldə etdikləri nailiyyətləri,
səhvləri, nöqsanlardan çıxardıqları nəticələri, dövlətçilik və milli-
lik uğrunda çalışan igid xanların mənəvi müdrikliyinin əsaslarını,
mədəni davranış qaydalarını və s. məsələləri əhatə edən gözəl
nümunələr təqdim edir.
Orxon-Yenisey türk yazılı abidələrinin ən qədim nümunəsi
VII əsrə aid edilir (1; 5), lakin bu abidələrin üzərindəki tarixə
əsaslanıldığından gəlinən nəticə olaraq heç də abidələrin yara-
dıcısı olan xalqın yazısının, mədəniyyət və dövlətçilik tarixinin
də VII əsrə aidliyini ifadə etmir. Belə ki, abidələr üzərindəki
tədqiqatlar aparan alimlərdən V.Tomsen A.Steynin 1906-cı ildə
Çində gözətçi qülləsində tapdığı eramızın II yüzilliyinə aid arami
yazılı abidəsinə əsaslanaraq belə qənaətə gəlmişdir ki, Göytürk
abidəsi eramızın V əsrində meydana gəlmişdir. A.M.Amanjolov
|