D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə245/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   241   242   243   244   245   246   247   248   ...   290
Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya
isə  əldə  etdiyi  bir  sıra  tarixi  sənədlərə  əsaslanaraq  belə  bir 
nəticəyə gəlmişdir ki, Göytürk əlifbası eramızdan əvvəl birinci 
minillikdən gec yaranmamışdır. O, öz fikrini sübut etmək üçün 
Göytürk yazılı işarələrini yunan əlifbasının ilk variantı, finikiya 
və arami əlifbaları ilə müqayisə etmiş və bir sıra oxşarlıqlar üzə 
çıxarmışdır.
Orxon-Yenisey  yazılı  abidələrinin  yazıya  alınmasında  bö-
yük xidmətləri olan S.Q.Klyaştornı göytürk əlifbası ilə yazılmış 
abidələri tapıldığı əraziyə görə yeddi qrupa ayırmışdır. Son za-
manlar bu siyahıya Qafqaz ərazisində tapılmış Göytürk abidələri 
də daxil edilərək qrupların sayı səkkizə çatmışdır. Həmin siyahı 
aşağıdakılardan ibarətdir: 
I.  Şimal-Qərb  və  Cənubi  Monqolustanda  tapılmış  yazılı 
abidələr – bu abidələr «Orxon abidələri» adı altında öyrənilir və 
sayı 33-dür, daha çox diqqətəlayiq mətnə malik olanları 14-dür. 
Əsas etibarilə qəbirüstü daşlardır. Onlar sırasında Ongin abidəsi 
(İltəris kağan və onun xatunu İlbilgə xatunun şərəfinə yazılıb), 
Tonyukukun şərəfinə yazılmış abidə, Kül-tiginin şərəfinə yazıl-
mış    abidə,  Mogilyan  kağanın  (Bilgə  kağan)  şərəfinə  yazılmış 
abidə, Küli-Çorun şərəfinə yazılmış abidə, Moyun-Çorun şərəfinə 
yazılmış  abidə  daha  məzmunlu  olaraq  zəngin  tarixi  məlumat 
təqdim edirlər.
II. Yenisey yazılı abidələri – D.D.Vasilyevin müəyyən etdiyi 
siyahıya əsasən sayı 140-dır. Onların qədimi V-VI əsrə, yeniləri 
XI əsrə aid edilir. Bu abidələr «Talas abidələri» adı altında tanın-
mışdır.
III.  Lena-Baykal  yazılı  abidələri  –  onlar,  əsasən,  qayalar, 
məişət əşyaları üzərində yazılmış abidələrdir, sayı 40-dır. Hesab 
edilir ki, eramızın VII-VIII əsrlərində yaradılmışdır.
IV. Altay yazılı abidələri – onlar arxeoloji qazıntılar zamanı 
altı gümüş qab və əsasən silahların üzərində aşkar edilmişdir, ən 


244

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   241   242   243   244   245   246   247   248   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin