D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə253/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   249   250   251   252   253   254   255   256   ...   290
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
müqəddəs hədiyyə ana torpaqdır. Milli ləyaqət torpağın qorun-
masıdır. Vicdan milli ləyaqətin mühüm amilidir… Milli ləyaqət–
xeyirxahlıq, qayğıkeşlik, vicdanlılıq tələb edir» (7; 235). Orxon-
Yenisey  abidələrində  milli  ləyaqət  hissinin  tərbiyəsi  davranış 
tərbiyəsinin əsas xarakterini müəyyən edən pedaqoji mahiyyətli 
aspektlərdəndir.
b) türk xalqları və qonşu xalqların münasibətlərindəki siya-
si qarşıdurmalar müdrik türk biliciləri, xan və bəyləri tərəfindən 
dərindən  öyrənilməsinə  diqqəti  cəlb  edir.  Abidələrdə  bu  siya-
si  münasibətlər  peşəkar  davranış  normaları  ilə  dəyərləndirilir. 
Məsələn, Tonyukukun şərəfinə yazılmış abidədə türk dövlətinin 
yaranma tarixindən ətraflı söhbət açılır, daxili və xarici təhlükələr 
açıqlanır. Bu zaman Tonyukukun, İltəris xanın müdrik davranış-
ları dövlətin möhkəmlənməsi, qüvvətlənməsi və genişlənməsinin 
əsas amillərindən olaraq üzə çıxır. Tonyukuk yazır: «Türk xalqı 
öz xanı olmadığı halda Tabğac (elindən) ayrıldı, xanlığa çevril-
di. Xanını qoyub yenə Tabğac (elinə) tabe oldu. Tanrı belə demiş 
imiş: (sənə) xan verdim, (xanını) qoyub (başqasına) tabe oldun. 
Tabe  olduğun  üçün  tanrı  (səni)  ölümcül  hala  salmış. Türk  xal-
qı öldü, zəiflədi, yox oldu. Türk xalqının ölkəsində (xanlıq) taxtı 
qalmadı. Meşədə, bayırda (azadlıqda) qalanlar toplaşıb yeddi yüz 
oldular». (1; 249) Burada açıq tənbeh, məzəmmət ifadə olunur. 
Məlumdur ki, «cəzanın müxtəlif növləri var: danlaq, məzəmmət, 
hərbə-zorba  (yaxud  hədə-qorxu)  gəlmək,  həcv  etmək,  uşa-
ğı müəyyən müddət danışdırmamaq, onu vəd edilmiş yaxşı bir 
şeydən  məhrum  etmək,  lənətləmək,  cırnatmaq,  vərəsəlikdən 
məhrum etmək, ac saxlamaq, «evdən qovmaq», döyməklə qor-
xuzmaq və s.» (5; 107).
Pedaqogikanın təsir və təbliğ üsullarından, tərbiyə işində mü-
hüm rol oynayan cəza, töhmət üsulu bu abidələrdə xüsusi tarixi 
pafosla diqqəti cəlb edir və mühüm tarixi inkişaf mahiyyətli təsir 
vasitəsi olaraq özünün təsdiqi ilə müşahidə olunur.


251

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   249   250   251   252   253   254   255   256   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin