Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya amanlığının əsasları məqsədyönlü şəkildə verilən siyasi
məlumatlara əsasən aşağıdakı kimi göstərilir: «İrəlidə – şərqdə,
sağda-cənubda, geridə-qərbdə, solda-şimalda, orada mərkəzi xal-
qın hamısı mənə tabedir, bu qədər xalqı mən çoxaltdım. Orada
indi pis (davranışlar) yoxdur. Ötükən meşəli dağında (taxtda) türk
xanı oturmuşdursa, (demək) eldə dərd-qəm yoxdur» (1; 219)? və
yaxud, «Ötükən meşəli dağında yaxşı hökmdar yox idi, el birliyi-
nin yeri Ötükən meşəli dağı idi. Bu yerdə (hökmdarlıq taxtında)
oturub tabğac xalqı ilə əlaqəni qaydaya saldım» (1; 219). Gör-
düyümüz kimi, türk xaqanı öz elinin bütövlüyü və mövcudluğu
uğruna çalışmaqla siyasi məqsədlərinə müvafiq xüsusi ictimai
mövqeyi ilə seçilir.
Tərbiyənin məqsədi problemi pedaqogika elminin əsas prob-
lemidir. Görkəmli pedaqoq-alimlər bu məsələni kəskin şəkildə
qabardaraq onu xalq pedaqogikasının mühüm aspekti hesab
edirlər. «Hər bir cəmiyyət öz şərait və ehtiyacına uyğun olaraq
gənc nəslin hansı keyfiyyətlərə yiyələnməsini zəruri bir tələb
kimi qarşıya qoyur. Tərbiyənin məqsədi də həmin tələbdən doğur.
Deməli, tərbiyənin məqsədi, obyekti olaraq insanların, cəmiyyətin
hər şəraiti, tələbat və ehtiyacı əsasında təşəkkül tapır». (5; 85)
Kül-tiginin dilindən yazılan kitabədə də dəyərli məsləhətlər
əksini tapmaqdadır, bu işarələr, tövsiyələr gələcək nəsillərə doğ-
ru yolu tutmaqda, eli və dövləti qorumaqda əvəzsiz kömək edən
tərbiyə vasitələridir. Kül-tigin məsləhət edir: «(Ey) türk xalqı, o
yerə (tərəf) getsən məhv olacaqsan. Ötükən ölkəsində (taxtda)
oturub karvanlar göndərsən, heç bir dərdin olmaz. Ötükən meşəli
dağında (hökmranlıq taxtında) otursan, həmişə qəbilə birliyini
saxlayarsan: (ey) türk xalqı tox olarsan» (1; 220). Və yaxud digər
bir yerdə keçmişlər xatırlanaraq xalqa aşağıdakı məlumatlar ve-
rilir: «İnsan oğlu üzərində (ulu) Atam-babam Bumın xan, İstəmi
xan hökmdar olmuşlar. Xan olmaqla (onlar) türk xalqının birliyi-
ni yaratmış, dövlətini qurmuşlar» (1; 223), və yaxud da «Onların