Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya sının bərqərar olmasına gətirib çıxarması fikrini əsaslandırmış
olur. Nəticə etibarilə, Orxon-Yenisey abidələrinin məhz bu
keyfiyyətlərilə zənginliyi onun dəyərli xəzinə və milli-mədəni
abidə olaraq unudulmayaraq itib-batmadan, hər zaman xalq
tərəfindən qorunaraq dövrümüzə qədər gəlib çatmasına səbəb ol-
muşdur.
Xalqlar arasındakı ictimai-sosial münasibətləri təşkil etmək
sahəsində sülh müqavilələrinin, qonşu xalqların hakimlərilə
qohumluq əlaqələrini təmin etmək üçün onlarla ailə qurmaq
məsələlərinin, yas mərasimlərində iştirak etmək kimi xüsusi ic-
timai davranış formaları Orxon-Yenisey yazılı abidələrində mü-
hüm siyasi məna kəsb edir. Kül-Tigin abidəsində sülh müqaviləsi
məsələləri xalqın əmin-amanlıq sahəsində düşünülmüş ictimai-
tarixi addım kimi özünü göstərir: «…sonra tanrının hökmü ilə,
bəxtim olduğundan, taleyim uğurlu olduğuna görə ölümə doğ-
ru gedən xalqı həyata qaytardım, ayağa qaldırdım, yalavac xal-
qı paltarlı, yoxsul xalqı varlı etdim, ac xalqı tox etdim, sadiq
birliklərində (sadiq xanlıqlarda xeyirxahlıq etdim), dörd tərəfdəki
xalqın hamısı arasında sülh yaratdım, dostluq (əlaqələri) yarat-
dım, hamısı mənə tabe oldular» (1; 236). Mogilyanın şərəfinə
yazılmış abidədə isə qonşu xalqlarla xoş ictimai münasibətlər uğ-
runda ailə-qohumluq məsələləri xüsusi bir amil kimi vurğulanır:
«…Tanrı kömək etdiyi üçün özüm (xanlıq taxtında) oturduğuma
(görə) dörd tərəfdəki xalqları təşkil etdim, qaydaya saldım. Mən
qızımı böyük hörmətlə Türkəş (xanına) xanımlığa verdim. Türkəş
xanının qızını böyük hörmətlə oğluma aldım, hörmətlə xanımlığa
aldım» (1; 267).
Orxon-Yenisey yazılı abidələrində ictimai həyatda davra-
nış normaları və onların tərbiyəsi problemi aforizm, müdrikanə
kəlamlar, xalq ifadələrilə də öz təsdiqini tapmışdır. Bunlar aşağı-
dakı şəkildə özünü göstərir:
1. Yumşağı bərkitmək asandır, incə (bir şeyi) qırmaq asan-