Microsoft Word monoqrafiya docx

III FƏSİL  
Əxlaq  
Əxlaq barədə hikmət fəslində danışdıq və göstərdik ki, mütəfəkkirlərin nəzərincə 
islami və yunani əxlaq qədimdir. Bizə aydın oldu ki, insan rəftarında  əxlaq zəruri rol 
oynayır. Ev, ailə, ictimaiyyətdə onun əhəmiyyəti böyükdür. İnsanın əxlaqı onun mədə-
niyyətinin nə dərəcədə olduğunu bildirir. Əxlaqlı insan maddi və mənəvi həyatdan ləzzət 
alır, dünyaya gəlib getməsindən heyfslənmir. Bu da onu fəzilətə aparır ki, insan səadətə 
qovuşur. Qədim xristian alimləri insan əxlaqını iki yerə bölüb onu aşağıdakı kimi 
səciyyələndirirlər:  
1.
 
Qurur, özünübəyənmə, şöhrətpərəstlik, həsəd, qarınqululuq, əyilmə, tənbəllik;  
2.
 
Hikmət, iffət, şücaət, ədalət, məhəbbət, yaxşı iş və ümid. Bunların bəziləri allah, 
bir çoxları təbiət tərəfindən verilmişdir.  

---

103 
 
 
Əflatun hər bir fərddə bu fəzilətlərin üç olduğuna işarə edir.  
Hikmət salamatlıq və ağlın yüksək zirvəsidir.  
İffət – hissiyyatların salamatlıq rəmzidir.  
Şücaət – insanın idarəetmə mərkəzidir.  
Dördüncüsü odur ki, fəzilət adlanır və fərdidən ictimaiyə keçir.  
İslam hikmətləri  Əbu  Əli  İbn Sina, Nəsərəddin Tusi, sonrakı mütəfəkkirlər 
tərəfindən Əflatunun təbirlərinin digər formasında izah edilmişdir. Qədim şərqdə təbiəti 
4 ünsürlə: su, külək, od və torpaqla izah etmişlər. Bu dördlük fars ədəbiyyatında dörd 
ana, dörd əjdaha, dördlük anlamı gətirən bəzi ədəbi cərəyanlarda özünü göstərir. Bizim 
əxlaq hədəfimiz ona görədir ki, görək Nizami Hansı əxlaqı seçmişdir.  
Nizami Gəncəvi  əsərlərini oxuyub təhlil edərkən onun yazılarındakı  əxlaq 
məsələlərinə aşağıdakı qənaətlə yaxınlaşırsan: